Atatürk’ün öğretmenleri
Eğitimini yedi farklı okulda tamamlayan ATATÜRK’ün derslerine giren pek çok öğretmen vardır ve fakat bunlardan bazısı O’nda derin izler bırakmış ve hatta kendi ifadesiyle ‘uyanışı sağlayan dün’, o öğretmenlerin aşıladığı fikirlerle gerçekleşmiştir.
22 Eylül 1924 günü Samsun’da “nereden esin ve kuvvet aldığı” yolunda yöneltilen bir soruya verdiği cevapta, “uyanışı düne borçlu olduğumuzu” belirterek şöyle demiştir:
“Diyebilirim ki bugünkü uyanışı düne, geçmişe borçluyuz. Herhalde babalarımızın, analarımızın, eğitimcilerimizin ruh ve zihinlerimizin gelişmesinde verimli etkileri vardır… Şimdi burada büyük bir kişiye rastladım. O, benim ortaokul birinci sınıfta öğretmenim idi. Bana henüz ilk bilgileri öğretirken gelecek için ilk düşünceleri de vermişti. Açıklamak istiyorum ki ilk esin, ana baba kucağından, sonra okuldaki öğretmenin dilinden, vicdanından, eğitiminden alınır.’’
ATATÜRK’ün Samsun’daki kalabalık arasında görüp kendisinden övgü ile söz ettiği, Selânik Askerî Ortaokulundaki Fransızca Öğretmeni olan Yüzbaşı Nakiyüddin YÜCEKÖK idi. Atatürk’ün sonradan birlikte Selânik’te Vatan ve Hürriyet Cemiyeti şubesini kurdukları ve Meşrutiyetin ilânı için Adbdülhamit idaresine karşı Selânik’te İttihat ve Terakki gizli teşkilâtında beraber çalıştıkları bu ihtiyar hocasını nasıl unutmadığını kendisine gösterdiği ilgi ve yakınlıktan anlamaktayız.
ATATÜRK’ün öğrenim hayatında etkisi altında kaldığını söylediği bir diğer öğretmeni Manastır Askerî Lisesinde Tarih Öğretmeni Topçu Yüzbaşı Mehmet Tevfik BİLGE’dir. Süleyman Hüsnü Paşa’nın tarih anlayışına göre yetişen bu zat, devrinin dar Osmanlı tarihçiliği görüşünden uzak ve Türk tarihini bütün genişliği ve eskiliğiyle kavramış ve öğrencilerine dersini sevdirerek esaslı bir tarih kültürü vermiş öğretmenlerimizden biridir. Atatürk bu değerli hocasına da beslediği şükran ve minneti göstermiş, onu da henüz dershaneden ayrılamamış olduğu hayatının son yıllarında, Milletvekili adayı göstererek, Büyük Millet Meclisinde de yer almasını sağlamıştır.
ATATÜRK’ün, “Kendisine minnet borcum var, bana yeni bir ufuk açtı.” dediği Mehmet TEVFİK, derslerinde Fransız Devrimi ile diğer devrimlerden ve düşünce hareketlerinden söz ederek genç öğrencisinde tarihe karşı sevgi ve ilgi uyandırmıştır.
Unutmamak lazım gelir ki iyi ve güzel örnek olan öğretmenler olduğu gibi kendisine kötü örnek olan öğretmenleri de vardır ve onların da kurtuluş ve inkılaplara ‘kötüden çıkarılan dersler kapsamında’ katkıları olmuştur. Çok kısa süre devam ettiği Mahalle mektebindeki Hâfız Mehmet Efendi bunlardan birisidir.
Yine Mülkiye Rüştiyesinde Müdür Muavinliği de yapan ve Kaymak Hâfız diye anılan Hüseyin Efendi’nin, bir sınıf disiplinsizliğine sebep olduğu ve haksızlığa baş eğmediği için yok yere Mustafa’yı dövmesi, Atatürk’ün hem okul değiştirmesine hem de askeriyeye adım atmasına sebep olmuştur.
Kendisince takdir edilen ve ömrü boyunca hatırladığı, emeklerini inkâr etmediği öğretmenleri bildiğimiz kadarıyla şunlardır;
Şemsi Efendi:
ATATÜRK’ün ilk öğretmenidir. Eğitim tarihimizde yeni eğitim yöntem ve uygulamalarını ilk deneyenlerdendir. Öğrencileri, bir üst düzeyde okul olan lisedeki öğrencilerden daha bilgili yetiştiriyordu. ATATÜRK’ün dinde bağnazlığa karşı görüşlerinde, yenilikçi fikirlerinde, disiplin duygularının gelişmesinde Şemsi Efendi’nin öğretim ve uygulamalarının şüphesiz payı büyüktür.
Yüzbaşı Mustafa Bey:
ATATÜRK’ün, Selânik Askerî Ortaokulunda matematik öğretmenidir.Öğrencisinin yeteneklerini sezip ona Kemal adını vermiştir. Bu şekilde onun kendisinden ve arkadaşlarından farklı ve üstün durumunu tespit etmiş, Ona, daha iyiye, daha güzele doğru gitmek için sürekli bir teşvik nedeni sağlamıştır. Bu çok önemli tarihi olayı, Mustafa Kemal ATATÜRK’ü sürekli, daha büyük başarı peşinde koşmaya iten bir destek olarak değerlendirmek gerekir.
Mehmet Asım Bey:
Manastır Askerî Lisesi’nde kompozisyon öğretmenidir. Öğrencisinin askerliğe biraz ters düşen şiir yazma hevesine fazla kapılmasını engellemiştir.
ATATÜRK’ün Harp Okulundaki başlıca öğretmenleri ise şunlardır:
Fransızca Öğretmeni Naci Asım Bey, Talim Öğretmeni Rahmi Paşa ve onun maiyetindeki Yüzbaşı Naci Bey…
Harp Akademisindeki başlıca öğretmenleri de şunlardır:
Eski Osmanlı Seferleri Öğretmeni Ahmet Muhtar Paşa, Napoleon (Napolyon) Savaşları Öğretmeni Kurmay Binbaşı Refik Bey, Yüksek Matematik Öğretmeni Kurmay Yarbay Macit Bey, Tabiye Öğretmeni Kurmay Yarbay Nuri Bey…
Harp Okulu ve Harp Akademisindeki öğretmenleri, ATATÜRK’ün özellikle askerlik bilgilerini geliştirmesinde etkili olmuşlardır. ATATÜRK’ün yetişmesinde, özellikle görüşlerinin gelişmesinde ise Namık KEMAL, Ziya GÖKALP, Tevfik FİKRET, Mehmet Emin YURDAKUL’un ve ayrıca okuduğu kitapların büyük etkisi olmuştur.
Çünkü O şöyle demiştir;
“Heyecanlarımın babası Namık Kemal’dir.”
“Fikirlerimin babası Ziya Gökalp’tir.”
“İnkilâplarımın babası Tevfik Fikret’tir.”
NOT: Atatürk’ün okuduğu okullar yazımıza buradan bakabilirsiniz.
