Atatürk’ün Latife hanımla evliliği
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’ün eşidir. 29 Ocak 1923 – 5 Ağustos 1925 tarihleri arasında yaklaşık olarak iki buçuk sene boyunca Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk ile evli kalmıştır.
Mustafa Kemal ile Latife Hanım’ın Tanışmaları ve Evlenmeleri
11 Eylül 1922’de, Türk ordusunun İzmir’e girmesinden sonra, güvenli bir karargâh arayışındaki kurmayları, Başkumandan Mustafa Kemal’e Uşâkizâde ailesinin köşkünü de önermişler bunun üzerine ailesi yurtdışında olan ve köşkte babaannesiyle birlikte oturan Latife Hanım’dan konuyla ilgili bir davet mektubu istenmiştir. Bu öneriyi sevinerek kabul eden Latife Hanım, davet mektubunu hemen kaleme almış ve kendi köşklerinde Büyük komutan Mustafa Kemal Atatürk’ü 20 gün boyunca kurmaylarıyla birlikte ağırlamıştır. Bir Halk kahramanı olan Büyük Komutana baştan beridir hayran olan Latife hanım, bu süre içinde Mustafa Kemal ve Yaveri Salih Bozok ile yakın ilişkiler kurmaya özen göstermiştir.
Bu tanışmışlık burayla sınırlı kalmamıştır. Bu tanışmadan sonra ikisinin de haberleşmeleri devam etmiştir.Bir süre sonra Mustafa Kemal’in annesi Zübeyde Hanım da, yaşadığı sağlık sorunları nedeniyle İzmir’e gittiğinde bir süreliğine bu köşkte bizzat Laife Hanım tarafından ağırlanmıştır. Zübeyde Hanım’ın 14 Ocak 1923’te ölümü üzerine İzmir’e giden Mustafa Kemal Latife Hanım ile 29 Ocak 1923’te Muammer Bey’in evinde, sade bir nikâhla evlenmişlerdir. Nikâh dönemin âdetlerine uymayan sade bir törenle yapılmıştır.
Fakat Bu nikâh tarzı ileride yeni Kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nde nikah akitlerini de düzenleyecek olan yeni medeni kanun esaslarının da bir nevi müjdecisi olmuştur. Bu nikâhta Mareşal Fevzi Çakmak ve Kâzım Karabekir Mustafa Kemal’in; Mustafa Abdülhalik Renda ile Salih Bozok ise Latife Hanım’ın tanıkları olmuşlardır.
Latife Hanım yakınlarıyla birlikte bu evlilikle, yeni kurulan devlet düzeni içinde modern ve medeni Türk kadınının temsilcisi olma görevini üstlenmiş, yeni devletin başkenti Ankara’ya gelerek Çankaya’da ilk Cumhurbaşkanlığı köşkü olarak belirlenen Kuleli Köşk (günümüzde Atatürk Müzesi olarak kullanılan bugünkü adıyla Eski Köşk) e taşınmıştır. Latife Hanım taşıdığı bu misyona paralel olarak Mustafa Kemal’in isteği üzerine TBMM’deki oturumları izlemeye gitmiş ve böylelikle o dönemde TBMM’ye giren ilk Türk kadını olmuştur. Pek çok yurt gezisinde yine eşine eşlik etmiştir.
Atatürk’ün eşi Latife Hanım kimdir?
Latîfe Uşakî ya da nüfûs kayıtlarına göre Latîfe Uşaklı, 17 Haziran 1898 yılında İzmir’de doğdu. 29 Ocak 1923-5 Ağustos 1925 tarihleri arasında iki buçuk yıl Mustafa Kemal Atatürk ile evli kaldı. “Uşaklıgil” âilesine mensuptur ve ünlü yazar Hâlit Ziyâ Uşaklıgil ile kuzendir.
İzmir’in tanınmış ailelerinden Uşak kökenli Uşâkizâde (sonra Uşşaklı) Muammer Bey ile Adeviye Hanım’ın kızı olarak bilinmektedir. Latife Hanım’ın Vecihe (ö.1992), İsmail, Münci, Ömer ve Rukiye adlarında 5 kardeşi vardı. Memlekette İzmir Lisesi’ni bitirdikten sonra, Paris’te Sorbonne Üniversitesi’nde hukuk eğitimi almış ayrıca Londra’da dil öğrenimi görmüştür ve Kurtuluş Savaşı bitmeden Türkiye’ye dönmüştür.
İzmir’in tanınmış ailelerinden gelen Latife Hanım, Uşakîzâde Köşkü’nün bahçesinde bulunan “camlı köşk”te ilkokulu, İstanbul Arnavutköy Amerikan Kız Koleji’nde ortaokulu ve liseyi okudu. Paris’te Sorbonne Üniversitesi’nde siyâset ve hukuk eğitimi aldı, Londra’da dil öğrenimi gördü. İngilizce, Fransızca, İspanyolca ve Almanca biliyordu. Sakarya Meydan Muharebesi’nin kazanılması üzerine, üçüncü sınıfta üniversite eğitimini yarıda bırakarak, Gazi Mustafa Kemal Paşa ve ordusunu karşılamaya İzmir’e döndü.
9 Eylül 1922’de, Türk ordusunun İzmir’e girişinin ardından, başkumandana güvenli bir karargâh arayışındaki kurmayları, Gazi Mustafa Kemal Paşa’yı Göztepe’deki Uşakîzâde Âilesi’nin köşküne götürdüler. Ebeveynleri o sırada bir yurt dışı seyâhatinde olduğu için köşkte babaannesiyle birlikte kalan Latîfe Uşakî, 14 Eylül’den itibaren Gazi Mustafa Kemal Paşa’yı köşkte ağırladı. 16 gün süren ve 30 Eylül 1922 tarihinde sona eren bu misafirlikte köşk, “Mudanya Ateşkes Antlaşması” çalışmalarına sahne oldu.
Mustafa Kemal Atatürk ile Latîfe Hanım, 29 Ocak 1923 tarihinde, Muammer Bey’in Göztepe’deki Uşakîzâde Köşkü’nde dinî nikâhla evlendiler. Nikâh bazı yönlerden dönemin âdetlerine uymuyordu. Yaygın uygulamada kadınlar dinî nikâhta yer almazken, Latîfe Hanım dinî nikahta bulundu. Mareşal Fevzi Çakmak ve Kâzım Karabekir Paşalar, Mustafa Kemal’in, Mustafa Abdülhâlik Renda ile Salih Bozok ise Latîfe Uşakî’nin nikah şâhidi idi. Bu nikahta yaşanan ilkler, sekiz ay sonra Merkez Kadısı Hüseyin oğlu Ömer Fevzi tarafından belge haline getirilmiş ve tasdik edilmiştir.
Mustafa Kemal’in Boşanma Kararını Alması ve Boşanmaları
Fakat bütün bu olumlu gelişmeler yanında Mustafa Kemal’in yoğun olan devlet ve bürokrasi işleri Latife Hanım’ı rahatsız ediyor evlilik yaşantısının bu şekilde devam edemeyeceğini düşündüğünden bunu da yeri geldikçe Gazi Paşa’ya söylüyordu. Hatta bir seferinde durumu ailesine açmış bunun üzerine köşke gelen ailesi ile Latife Hanım ve Mustafa Kemal arasında konunun muhasebesi yapılmış Gazi Paşa, Latife Hanım’ın ailesi tarafından da haklı bulunmuş böylelikle olası bir ayrılık o an için ertelenmiştir. Diğer taraftan çocuklukları birlikte geçmiş ve Mustafa Kemal’i seven, bu nedenle Mustafa Kemal evlenmeden evvel zor günlerinde onun yanında ve hizmetinde bulunmuş fakat daha sonradan Mustafa Kemal’in aldığı evlilik kararından da etkilenerek intihar ettiği söylenen Fikriye Hanım’ı halen sevdiğini düşünmesi Latife Hanım’ı rahatsız ediyordu.
Bu arada Mustafa Kemal Meclis başkanlığından sonra Cumhuriyetin ilanı ile Yeni Türkiye Cumhuriyeti devletinin ilk Cumhurbaşkanı olmuştu. Bu aşamada üstlendiği görevin sorumluluğu da artıyordu. Bu nedenle savaştan zaferle çıkmış olan memleketi gerçek manada başarıyla taçlandırabilmek isteyen Atatürk, gece gündüz çalışıyor devletin önde gelen üst düzey erkânıyla gece yarılarından sabahlara kadar devam eden uzun süren toplantılar yapıyordu. Bu nedenle de Latife Hanım’a hak ettiğini düşündüğü zamanı ayıramıyordu. Anlatılanlara göre Mustafa Kemal, Mersin ve Adana gezilerine Latife Hanım’ı da beraberinde götürmüş Ankara’daki köşke dönüşte durumdan iyice sıkılan Latife Hanım’ın Köşkün balkonundan Mustafa Kemal’e sert bir şekilde eve gelmesini söylemesi ve ona herkesin içinde ona “Mustafa “ şeklinde hitap etmesi bardağı taşıran son damla olmuştur.
Bundan sonra Mustafa kemal bu evlilikten hayır gelmeyeceğini düşündüğünden İsmet paşa’yı telefonla arayarak kararının kesin olduğunu boşanmak istediğini ve kararının Anadolu Ajansına bildirilerek radyodan tüm yurda bildirilmesini kedisinin de ertesi günkü tenle Yozgat’a gideceğini bu nedenle Latife’nin İzmir’e gönderilmesini istemiştir. Bu Boşanma haberi, 5 Ağustos 1925 günü radyoda yayımlanan bir hükümet bildirisi ile duyurulmuştur. Böylelikle içinde bulunduğu döneme göre modern sayılabilecek bir usulle gerçekleşen bu evlilik 2 yıl 6 ay 4 gün sonra 5 Ağustos 1925 günü eski usule uygun bir boşanma ile neticelenmiştir.
Latife Hanım’ın Ayrılıktan Sonraki Tutumu ve Ölümü
Mustafa Kemal Atatürk’le boşandıktan sonra ölümüne kadar İzmir’de ve İstanbul’da yaşamış olan Latife Hanım, bütün ısrarlı taleplere rağmen hatıralarını kaleme almadığı gibi bu konuda beyanat da vermemiş yani Gazi paşa’nın hatırasının temiz kalması için ne evliliği ne de eşi hakkında konuşmayı ya da yazmayı kesinlikle kabul etmemiştir, İkinci kuşak yakınlarına da aynı istikamette ısrarla vasiyette bulunmuştur. Bu nedenle Mustafa kemal Atatürk ile Latife Hanım’ın evliliğindeki bazı noktalar tarihin derinliklerinde sır olarak kalmıştır.
Latife Hanım, 12 Temmuz 1975’te İstanbul’da 77 yaşındayken göğüs kanserinden hayatını kaybetmiştir. Cenazesi de yalnız başına kaldırılmıştır. Hatta O dönemin İstanbul Valisi Namık Kemal Şentürk’ün üstün gayretiyle kara, hava ve deniz birliklerinden oluşan bir şeref kıtasının katılımıyla Teşvikiye Camisi’nden kaldırılmış ve Edirnekapı Şehitliği’ndeki aile mezarlığına defnedilmiştir. Ölümünden önce anıları ve sakladığı kıymetli bazı belgeleri Türk Tarih Kurumu’na bağışlamıştır. İzmir’de ailesi tarafından yaptırılarak daha sonradan Latife Hanım’ın mülkiyetine geçmiş iki köşk bulunmaktadır. Bunlardan Göztepe’deki İzmir Özel Türk Koleji kampüsü içindeki aile malikânesi bu gün müze olarak hizmet vermektedir. Karşıyaka Belediyesi tarafından restore edilen Karşıyaka’daki ikinci köşkten ise kültürel günümüzde manada yararlanılmaktadır.
Kaynaklar: http://tr.wikipedia.org ve Anılarla Atatürk Video Seti.
Sayfayı yazdırın
