Atatürk’ün eşi Latife Hanım

Atatürk’ün eşi Latife Hanım

Latife Hanım, 17 Haziran 1898 yılında İzmir’de doğdu. İzmir’in tanınmış ailelerinden olan Uşak kökenli Uşakizade (sonra Uşşaklı) Muammer Bey ile Adeviye Hanım’ın kızı olan Latife Hanım’ın Vecihe (ö.1992), İsmail, Münci, Ömer ve Rukiye adlarında 5 kardeşi vardı. İzmir’in tanınmış ailelerinden gelen Latife Hanım, Uşakîzâde Köşkü’nün bahçesinde bulunan “camlı köşk”te ilkokulu, İstanbul Arnavutköy Amerikan Kız Koleji’nde ortaokulu okudu. İzmir Lisesi’ni bitirdi. Paris’te Sorbonne Üniversitesi’nde hukuk okudu. Londra’da dil öğrenimi gördü.  İngilizce, Fransızca, İspanyolca ve Almanca biliyordu.

Sakarya Meydan Muharebesi’nin kazanılması üzerine, üçüncü sınıfta üniversite eğitimini yarıda bırakarak, Gazi Mustafa Kemal Paşa ve ordusunu karşılamaya İzmir’e döndü. 29 Ocak 1923-5 Ağustos 1925 tarihleri arasında iki buçuk yıl Mustafa Kemal Atatürk ile evli kaldı. “Uşaklıgil” âilesine mensuptur ve ünlü yazar Hâlit Ziyâ Uşaklıgil ile kuzendir.

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK İLE EVLİLİĞİ VE BOŞANMA SÜRECİ

9 Eylül 1922’de, Türk ordusunun İzmir’e girişinin ardından, güvenli bir karargâh arayışındaki kurmayları, Başkumandan Mustafa Kemal’e Uşakizade ailesinin köşkünü de önerdiler. Ailesi yurtdışında olan ve köşkte babaannesiyle birlikte kalan Latife Hanım’dan bir davet mektubu istendi. Bu öneriyi sevinerek kabul eden Latife Hanım, davet mektubunu yazdı ve ebeveynleri o sırada bir yurt dışı seyâhatinde olduğu için köşkte babaannesiyle birlikte kalan Latîfe Uşakî, 14 Eylül’den itibaren Gazi Mustafa Kemal Paşa’yı köşkte ağırladı. 16 gün süren ve 30 Eylül 1922 tarihinde sona eren bu misafirlikte köşk, “Mudanya Ateşkes Antlaşması” çalışmalarına sahne oldu.

Bu tanışmadan sonra haberleşmeleri devam etti. Bir süre sonra Mustafa Kemal’in annesi Zübeyde Hanım da, sağlık sorunları nedeniyle İzmir’e gittiğinde köşkte ağırlandı. Zübeyde Hanım’ın 14 Ocak 1923’te ölümü üzerine İzmir’e giden Mustafa Kemal ile Latife Hanım 29 Ocak 1923’te Muammer Bey’in Göztepe’deki Uşakîzâde Köşkü’nde, sade bir nikâhla evlendiler. Nikâh bazı yönlerden dönemin âdetlerine uymuyordu. Yaygın uygulamada kadınlar dinî nikâhta yer almazken, Latîfe Hanım dinî nikahta bulundu. Mareşal Fevzi Çakmak ve Kâzım Karabekir Mustafa Kemal’in, Mustafa Abdülhalik Renda ile Salih Bozok ise Latife Hanım’ın tanıkları idi.

Yeni devletin başkenti Ankara’ya gelerek Çankaya’da ilk Cumhurbaşkanlığı köşkü olarak kullanılan Kuleli Köşk (günümüzde Atatürk Müzesi olarak kullanılan bugünkü adıyla Eski Köşk)’te yaşadı. Eşinin isteği üzerine TBMM’deki oturumları izlemeye giden Latife Hanım, TBMM’ye giren ilk Türk kadını oldu. Pek çok yurt gezisinde eşine eşlik etti. 1925 yazında Doğu Anadolu gezisinde aralarında geçen tatsız bir tartışmadan sonra Latife Hanım ve Atatürk boşandılar. Boşanma haberi, 12 Ağustos 1925 günü radyoda yayımlanan bir hükümet bildirisi ile duyuruldu.

ÖLÜMÜ

Ölümüne kadar İzmir’de ve İstanbul’da yaşayan Latife Hanım, evliliği ve eşi hakkında konuşmayı ya da yazmayı kesinlikle kabul etmedi, ikinci kuşak yakınlarına da aynı yönde vasiyette bulundu. 12 Temmuz 1975’te İstanbul’da 77 yaşındayken göğüs kanserinden hayatını kaybetti. Dönemin İstanbul valisi Namık Kemal Şentürk’ün gayretiyle kara, hava ve deniz birliklerinden oluşan bir şeref kıtasının katıldığı cenazesi Teşvikiye Camisi’nden kaldırıldı; Edirnekapı Şehitliği’ndeki aile mezarlığına defnedildi. Latife Hanım’ın anıları ve sakladığı kıymetli belgeler Türk Tarih Kurumu’nda saklanmaktadır.

Latife Hanım’a soyadı kanunundan sonra bizzat Mustafa Kemal Atatürk tarafından “Uşşaki” soyadı verilmiştir. “Uşşaki” aşıklar anlamına gelir. Atatürk’ün boşandığı eşine neden böyle bir soyadı verdiği o dönemlerde çok dedikodu malzemesi olmuş. Bu durum zaman içinde unutulmuş, Latife Hanım’ın soyadını ailesi ile aynı olduğu yanılgısı ortaya çıkmış ve bu düşünce yerleşmiş. Latife Hanım yanlış bir soyadı ile tanınmaya başlanmıştır. Oysa Latife Hanım’ın ailesinin soyadı “Uşaklıgil”dir.

İzmir’de ailesi tarafından yaptırılmış ve sonradan Latife Hanım’ın mülkiyetine geçmiş iki köşk bulunmaktadır. Bunlardan Göztepe’deki günümüzde İzmir Özel Türk Koleji kampüsü içinde yer alan aile malikhanesi müze olarak hizmet vermekte olup, Karşıyaka Belediyesi tarafından restore edilmiş olan Karşıyaka’daki ikinci köşkten kültürel işlevlerde yararlanılmaktadır.

Latife Hanım Köşkü’nün, Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün Annesi Zübeyde Hanım’ın ömrünün son günlerini geçirdiği ve vefat ettiği yapı olması nedeniyle manevi değeri büyüktür.

Köşk, Karşıyaka Belediyesi ve İzmir Valiliği’nin birlikte yürüttüğü çalışma sonucunda, restore edilmiş yapısı, o döneme ait eşyaları, Atatürk’ün Zübeyde Hanım’ın ve Latife Hanım’ın balmumu heykelleri ile tarihe tanıklık etmek üzere halkın ziyaretine açılmıştır.

Köşkte yapısal özelliklerini koruyan bölümler onarılmış, niteliklerini yitirmiş bölümler yeniden yapılmıştır. İçinde bulunan eşyalar, bağış ve satın alma yolu ile köşke kazandırılmıştır. Balmumu heykeller Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Başkanı Yılmaz Büyükerşen tarafından yapılmıştır.

Latife Hanım Köşkü’nün bahçesinde doğa ve tarih ile iç içe bir de kafeterya bulunmaktadır.

Köşkün Hikayesi:

Atatürk’ün annesi hastalandıktan sonra doktorlar ona İzmir’in havasının iyi geleceğini söylediler. Bunun üzerine Atatürk, yaveri Salih Bozok’u İzmir’e gönderdi. (uygun bir ev araması için) bu evin Rumlar’dan kalan bir ev olmamasını özenle rica etti. Salih Bozok’un bu nedenle İzmir’e hareket ettiğini öğrenen Latife Hanım, Salih Bozok’u arayarak Karşıyada’daki evlerinin Zübeyde Hanım için uygun olduğunu kendisine evi göstermek istediğini söyler. Salih Bozok’la birlikte eve girdiklerinde istasyona yakın olan bu evin uygunluğuna karar verdiler. Zübeyde Hanım son günlerini huzur içinde geçirdi. (Zübeyde Hanım felçli idi.)

Atatürk; Salih Bozok Ankara’ya dönüp Zübeyde Hanım’ı almaya gittiğinde Latife Hanım evi Zübeyde Hanım için hazırlamaya başladı. Evin tüm eşikleri kaldırılarak Zübeyde Hanım’ın tekerlekli iskemle ile dolaşmasına uygun hale getirildi.

Salih Bozok Zübeyde Hanım’ı getirdi. Zübeyde Hanım’ın ilerlemiş durumda olan rahatsızlığı daha fazla yaşamasına izin vermedi. Evin bahçesinde bulunan selvinin Atatürk ve Latife Hanım için dikildiği söylenir.

Gruplar rezervasyonlu gelmektedir. Rezervasyon için telefon ederek randevu almanız rica olunur.

 Adres    : Latife Hanım Caddesi No: 32 Karşıyaka/İzmir
İletişim : (0232) 381 4311