Atatürk’ün otomobilleri
Anıtkabir Müzesi’nde Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e ait biri 1934, diğeri 1935 model iki adet Lincoln ve İş Bankası’nın Atatürk’e armağan ettiği 1936 Model Cadillac otomobil bulunuyor.
Atatürk tarafından kullanılan bu otomobillerin ilki, 1934 model olan, 2012 yılında Antika Otomobil Federasyonu aracılığıyla restore edilmiş ve 2015’te Anıtkabir’e teslim edilmişti. 1935 model Lincoln’ün bakım çalışmaları ise geçtiğimiz ay tamamlandı ve müzedeki yerini aldı. Bu iki aracın gelecek kuşaklara yıpranmadan aktarılması için, İş Bankası tarafından uluslararası müzecilik kriterlerine uygun, özel yapım vitrinler ürettirildi. Sıcaklık ve nem kontrolü sağlayan bu vitrinler sayesinde, Anıtkabir’de ziyaretçilerin yakından görme fırsatı bulduğu antika otomobiller, uzun yıllar korunabilecek.
1930’lu yıllarda yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı olan Mustafa Kemal Atatürk makamı için dönemin önemli markalarını tercih etmiştir. Bugün Anıtkabir’de sergilenen biri Cadillac, diğer ikisi Lincoln marka olan ve döneminin en prestijli otomobillerinden olan üç araç, Cumhuriyet tarihine tanıklık etmenin gurur ile ziyaretçilerini karşılamaktadır.
Atatürk’ün tören arabası
1934 model bir Lincoln K cabriolet. Yani Lincoln’ün K serisinin tek cabriolet versiyonu. Siyah renkte, 12 silindirli bir motoru var. Atatürk, bu cabriolet’i devlet başkanlarını selamlarken kullanırmış. Aracın bez tavan bölümü arkaya doğru toplanmış duruyor. Bakımsız ve yırtılmış. Atatürk’ün vefatından sonra bir süre daha, hatta Celal Bayar döneminde de kullanılmış. Paslı ve kötü boyanmış yerleri var.
Kocaman bir ızgarası ve mavi bir V12 amblemi var. Arabaya binip inmek için açılan bir basamağı mevcut. İçeride kullanılan malzemeler zamanına göre lüks sayılır. 3 ileri manuel vitesli, Stromberg karbüratörlü, 6.8 litrelik, 150 HP gücünde 12 silindirli bu otomobilden sadece 45 tane üretilmiş. Ayrıca arabanın bir önemli özelliği var; zırhı.
Atatürk’ün özel makam arabası
Devasa metal ızgarası, yuvarlak farları, beyaz koltukları ve zamana karşı direnen kaportası ile muhteşem 1936 model Cadillac 80. Atatürk bu otomobili 1936-1938 yılları arasında kullanmış. Vefatının ardından da aracın kullanımına devam edilmiş. Ancak daha sonra 1959’da Maliye Bakanlığı bu otomobili Anıtkabir’e bağışlamış. 12 silindirli bu eski Cadillac 80 serisinin motoru 6.8 litrelik ve 150 HP güç üretiyor. Ön konsolu basit birkaç düğme ve göstergeden ibaret. Ancak tabii ki artık çalışmıyormuş. Cadillac’ın yuvarlak çerçeveli gösterge tablosundaki saat 09.05’e ayarlanmış. 12 silindirli motor, zamanının en güçlülerinden biriymiş.
Ama artık zamana yenilmiş ve suskun.
***
Otomobil endüstrisinin doğum yeri olan Amerika’nın en önemli lüks otomobil markalarından olan Cadillac ve Lincoln’ün 1900’lerin ilk yarısında başlayan ve otomobil endüstrisine yön veren gelişiminin Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş dönemi ile kesişen yolu hayranlık uyandırıcıdır.
Bugün Anıtkabir’de sergilenen söz konusu üç otomobil, sanayi devriminin ilk adımlarına, savaş yıllarından endüstriye dayalı bir toplumsal dönüşümün başlangıcına, mesafelerin kısaltılması ile küreselleşmenin doğuşuna, seri üretime geçiş evresinde standart ürün ile üst sınıf ürün ayrımının oluşmasına, bir ülkenin ilk cumhurbaşkanlığı makamının ve bu makamın törenlerine ve iletişim sürecine tanıklık etmenin gururu ile biraz mağrur görünmektedir.
Özel not: Mercedes aracı
Daimler AG’nin Yönetim Kurulu Başkanı Dieter Zetsche’nin daha önce Mercedes-Benz Türk’ün Aksaray Kamyon Fabrikası’nda açıkladığı Mustafa Kemal Atatürk’ün otomobilinin fotoğrafları yayınlandı. Merkezi Stuttgart’ta bulunan Daimler şirketi, 9.7.1925 tarihinde Sindelfingen’e sipariş verilip, 10 Nisan 1926’da Ankara’da Atatürk’ün kendi imzasıyla teslim aldığı otomobilin fotoğrafları dikkat çekti.
Mercedes’ten yapılan açıklamaya göre sipariş verilen model, Sindelfingen’de 1924-1929 tarihleri arasında üretildi. 100 PS ve 4 silindir. Siyah ve koyu yeşil renkteki otomobilde Peter Union marka 6 lastik bulunuyordu. Şoför mahallindeki koltuklar siyah deri, arka koltuklar kumaştı. Otomobillerin Avrupa’da az kullanıldığı zamanda Daimler şirketi ilk bayiliğini İstanbul’da kurmuştu.
Anıtkabir’de sergilenmeyen bu aracın maalesef akibeti ve hikâyesi tam bilinemiyor. Bir rivayete göre bu araçtan sadece iki adet üretilmiş ve bir diğeri Hitler tarafından kullanılmış. Anlaşıldığı üzere aracın halen Mercedes firması müzesinde (Almanya) olması lazımdır ki oraya nasıl gittiğine dair elimizde bilgide yoktur.
