1930 : KUBİLAY’IN ŞEHİT EDİLMESİ.
3 Ocak 1930 – Atatürk’ün, Millî İktisat ve Tasarruf Cemiyeti’ne ilk üye olarak kaydedilmesi.
5 Ocak 1930 – Atatürk’ün, Kalinin’in 31.12.1929 tarihli telgrafına cevabı: “..Ankara’da Türk-Sovyet protokolünün imzası, memleketlerimizin arasında müşkül zamanlarda kurulan ve iki tarafın karşılıklı anlaşmaları ve barış gayesine hizmet etmek hususundaki samimî arzuları sayesinde gelişen dostane münasebetler için pek ziyade memnuniyeti gerektiren bir olaydır.”
7 Ocak 1930 – Atatürk Ankara Hukuk Mektebi (Fakültesi)’nde
11 Ocak 1930 – Atatürk’ün, Hâkimiyet-i Milliye gazetesi Basımevi’ni ziyareti ve burada 2 saat kadar süren incelemeleri.
22 Ocak 1930 – Gazi ve Türklük aleyhine propaganda yapmaktan dolayı Resimli Ay gazetesi aleyhine dava açıldı. (27 Şubat – Resimli Ay gazetesinin davası mahkûmiyetle bitti).
30 Ocak 1930 – Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti (Ulusal Ekonomi ve Araştırma Kurumu) kuruldu.
1 Şubat 1930 – Kayseri – Şarkışla Demiryolu işletmeye açıldı. (30 Ağustos’ta : Ankara – Kayseri – Sivas Demiryolunu İsmet (İnönü) Sivas’ta açtı.)
1 Şubat 1930 – T.B.M.M. ‘nde “İstatistik Umum Müdürlüğünün Vazife ve Selahiyetleri Hakkında Kanun” kabul edildi. (1962’de Devlet İstatistik Enstitüsü’ne dönüştürülmüştür.)
3 Şubat 1930 – Türkiye ile Fransa arasında dostluk antlaşması imzalandı.
5 Şubat 1930 – Çemberlitaş’taki Feyziati Lisesi tamamen yandı.
5 Şubat 1930 – Atatürk Ankara’da Muhasebe Kursunda
6 Şubat 1930 – Atatürk’ün, Etnografya Müzesi’ni ziyareti ve Müze’de toplanan sanat eserleri üzerinde incelemeleri.
17 Şubat 1930 – İstanbul’da Türk Gazeteciler Birliği kuruldu.
20 Şubat 1930 – Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanunu TBMM’de kabul edildi.
26 Şubat 1930 – Atatürk’ün, akşam Ankara’dan İzmir’e hareketi.
27 Şubat 1930 – Atatürk’ün, Ankara’dan İzmir’e gelişi.
1 Mart 1930 – Türkiye ile Büyük Britanya arasında Ankara’da “Ticaret ve Seyrisefain Sözleşmesi” imzalandı.
1-5 Mart 1930 – Atatürk, Fahrettin Altay Paşa, İçişleri Bakanı Şükrü Kaya Bey ve Afet İnan Hanımefendi ile birlikte İzmir’de.
5 Mart 1930 – Atatürk’ün, İzmir’den Antalya yönüne hareketi.
6 Mart 1930 – Atatürk’ün, öğleye doğru Isparta’ya gelişi ve yemekten sonra Burdur’a hareketi.
6 Mart 1930 – Atatürk’ün, öğleden sonra Burdur’a gelişi ve Antalya’ya hareketi.
6 Mart 1930 – Isparta’da öğle yemeği yedi.
6 Mart 1930 – Atatürk’ün, Antalya’ya gelişi.
6 Mart 1930 – Atatürk’ün, Antalya’da akşam yemeğinden önce Genel Sekreteri Hasan Rıza (Soyak) Bey’le bir sohbeti ve söyledikleri: “…Münasebet düştükçe daima tekrar ediyorum; bütün bu dertlerin, bütün bu ihtiyaçların giderilmesi, her şeyden evvel, pek başka şartlar altında yetişmiş; bilgili, geniş düşünceli, azim, feragat ve ihtisas sahibi adam meselesidir, sonra da zaman ve imkân meselesi… İleri milletler düzeyine erişmek işini bir yılda, beş yılda, hatta bir kuşakta tamamlamak da imkânsızdır. Biz şimdi o yol üzerindeyiz; kafileyi hedefe doğru yürütmek için, insan gücünün üstünde gayret sarf ediyoruz; başka ne yapabiliriz ki…”
8 Mart 1930 – Atatürk’ün, Antalya’da kazalardan gelen heyetleri kabulü ve şehirde incelemeler yapması.
9 Mart 1930 – Hidayet İsmail ve Nigar Şevkat adlı iki genç kadının felsefe bölümünü bitirdiği haberi Cumhuriyet gazetesinde yer aldı.
9 Mart 1930 – Atatürk’ün, Antalya Müzesi’ni gezişi, Aspendos’a giderek tarihî incelemelerde bulunması.
10 Mart 1930 – Atatürk Antalya Lisesi’nde
12 Mart 1930 – Atatürk’ün, sabah Antalya’dan otomobille hareket ederek öğleyin Burdur’a gelişi, Valiliği ve Belediye’yi ziyareti, öğleden sonra Ankara’ya hareketi.
13 Mart 1930 – Atatürk’ün, Antalya’dan Ankara’ya dönüşü.
20 Mart 1930 – Yeni çıkan Belediye Kanunu ile kadınlar ilk defa belediye seçimlerine katıldı.
24 Mart 1930 – Atatürk’ün, Ankara’ya gelen Macar Dışişleri Bakanı Walko’yu kabulü
28 Mart 1930 – Ulu Önder Atatürk’ün kurduğu Türkiye Cumhuriyeti’ne kadar İstanbul’un adı, “Konstantiniyye” idi. Atatürk son tarih olarak 28 Mart 1930’u verdi ve bu tarihten sonra yurt dışından gelecek mektuplarda şehrin adı olarak Konstantiniyye yazılması durumunda mektupların iade edileceğini bildirdi.
31 Mart 1930 – Afet (İnan) Hanım, partiye yazılan ilk kadın üye oldu.
1 Nisan 1930 – Cumhuriyet gazetesinde “Zafer” başlığıyla “İlk kez bir Türk kadınının dün fırkaya (CHP’ye) aza kaydı yapıldı. Bu bayan Ankara muallimlerinden Afet Hanım’dır” deniliyordu.
3 Nisan 1930 – Türk kadınlarına belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı tanıyan yeni Belediye Kanunu’nun kabulü. Türk kadınına seçme ve seçilme hakkını da tanıyan “Belediye Kanunu” T.B.M.M’nde kabul edildi.
3 Nisan 1930 – Afet İnan, Atatürk’ün isteği ile Belediye Kanunu’nda kadınlara hak tanınması konusundaki ilk konferansını verişi.
3 Nisan 1930 – Atatürk’ün, Ankara’da Türkocakları Merkezi’nde Afet (İnan) Hanım’ın kadın haklarına dair konferansını izlemesi.
6 Nisan 1930 – Yarın gazetesi sorumlu müdürü Arif Oruç heyecan uyandırıcı yayın yapmaktan tutuklandı.
6 Nisan 1930 – Atatürk’ün, Çankaya’da Afgan Elçisi Gulâm Nabi Han’ın güven mektubunu kabulü ve Elçi’nin söylevine cevap konuşması: “…Türk ve Afgan milletleri arasında mevcut ilişkiler kuvvetlidir. Bu bozulmaz dostluk ve kardeşlik bağlarının her gün daha ziyade artacağını kabul ediyorum.”
7 Nisan 1930 – Cumhuriyet gazetesi, CHP’ye İstanbul’da ilk kaydolan kadının Resmiye Hakkı Şinasi Hanım olduğunu yazıyordu.
8 Nisan 1930 – 1580 sayılı Belediyeler Kanununun çıkması (kadınlara da seçme hakkı tanınıyor).
9 Nisan 1930 – Hükümet Türk parasının değerini koruma hakkında bazı tedbirler öngören bir kararname yayınladı.
11 Nisan 1930 – Türk Kadınlar Birliği İstanbul’da Sultanahmet’te, kanunlarla kazanılan hakları kutlama amacıyla bir miting düzenledi.
12 Nisan 1930 – Atatürk’ün, Çankaya’da İtalya Büyükelçisi Pempeo Aloisi’nin güven mektubunu kabulü ve Elçi’nin söylevine cevap konuşması.
12/13 Nisan 1930 – Atatürk’ün, turne dolayısıyla Ankara’da bulunan Darülbedayı (İstanbul Şehir Tiyatrosu) sanatçılarını Çiftlik’teki Marmara Köşkü’nde yemeğe daveti ve sanatçıların ayrılırken elini öpmek istemeleri üzerine söyledikleri: “Biz hepimiz milletvekili olabiliriz, bakan olabiliriz, hatta cumhurbaşkanı olabiliriz; ama hiçbirimiz sanatkâr olamayız. Böyle olunca sanatkâr el öpmez; sanatkârın eli öpülür!”
19 Nisan 1930 – Atatürk’ün, Çankaya’da Japon Büyükelçisi Yoshida’nın güven mektubunu kabulü ve Elçi’nin söylevine cevap konuşması.
21 Nisan 1930 – Atatürk’ün, Ankara’da Millî Sanayi Sergisi’ni ziyareti.
23 Nisan 1930 – Türk ocakları altıncı kurultayı 23 Nisan günü Türk ocakları genel merkezinin salonunda toplandı. (Cumhuriyet, Turgut Özakman)
23 Nisan 1930 – Türk Ocakları kurultayında Aksaray delegesi olarak katılan Afet İnan, Atatürk’ün görevlendirmesiyle, Türk Tarihinin genişliğini ve derinliğini ortaya koyup Türk Tarih Tezini açıkladı. (Türk Tarih Kurumunun da, Türk Dil Kurumunun da KORUYUCU (Himaye edeni) Başkanı Atatürk’tür.) (Akl-ı Kemal, C.4, Sinan Meydan) (Atatürk’e göre Türk Tarih Tezi; Türk ırkının kültür yurdu Orta Asya’dır. İlk çağlardan beri yüksek bir ziraat hayatına sahip olan, madenleri kullanan bu topluluk sonraları, Orta Asya’dan doğuya, güneye, batıya Hazar Denizi’nin kuzey ve güneyine yayıldı. Bu yayılma neticesinde Türk dili ve kültürü de yayıldı. Gittiği yerlerde yabancı dillere ve kültürlere tesir ettiği gibi, onlardan da tesirler aldı. (Afet İnan, ATATÜRK’ün Tarih Tezi, Belleten III, 10(1939), s. 245-246)
24 Nisan 1930 – TBMM’de Türkiye’de genel sağlık şartlarını koruma ve halk sağlığını düzeltmek amacıyla bir dizi temel hükmü içeren Umumi Hıfzısıhha Kanunu kabul edildi.
27 Nisan 1930 – Türk Ocakları Kurultayı Ankara’da toplandı.
27 Nisan 1930 – Atatürk’ün Türk Ocakları VI. Kurultayı toplantısına katılması. Atatürk’ün, Ankara’da Türkocakları VI. Kurultayı’nın çalışmalarını izlemesi.
28 Nisan 1930 – Türk Ocakları VI: Kurultayı’nın son gününde Türk Tarihi Tetkik Heyeti oluşturulması kararı alındı.
28 Nisan 1930 – Türk ocakları altıncı kurultayı son oturumunda Atatürk’ün direktifleriyle, Afet İnan tarafından Türk tarihinin araştırılması için 40 imzalı önerge sunuldu.
29 Nisan 1930 İlk Türk Kadın Yargıçlar (Nezahet (Güreli), Beyhan Hanım) Asliye Mahkemesi üyeliğine atandı.
4 Mayıs 1930 – Cumhuriyet gazetesi, ilk kadın yargıcımız Beyhan Hanım’ın dün ilk defa mahkemeye çıktığını yazıyor ve fotoğrafını veriyordu. Haberde, Beyhan Hanım’ın ilk kadın avukatlardan olduğu, Birinci Ticaret Mahkemesi’nde işe başladığı belirtiliyordu.
8 Mayıs 1930 – Kırklareli’nde, Atatürk Heykeli’nin açılışı.
21 Mayıs 1930 – Türkiye ile Macaristan arasında Ankara’da Ticaret ve Seyrisefain Antlaşması imzalandı.
22 Mayıs 1930 – TBMM’de Askeri Ceza Kanunu kabul edildi.
22 Mayıs 1930 – Gazi Mustafa Kemal’e T.B.M.M’nce altın bir alfabe levhası sunuldu. (Bu Levha, Anıt – Kabir müzesindedir.)
22 Mayıs 1930 – Atatürk’ün manevi kızı Rukiye Ergin Jandarmam yüzbaşısı Hüsnü Erkin ile Ankara Belediyesinde nikâhlandı. Düğünleri Dolmabahçe sarayında 22 Mayıs 1930 tarihinde yapıldı. (Atatürk törene katıldı ve Rukiye ile ilk dansı o yaptı.) (Benim Ailem, Yrd. Doç. Dr. Ali Güler)
31 Mayıs 1930 – Atatürk’ün, Ankara civarında Gâvurkale’deki Eti harabelerinde incelemelerde bulunması.
31 Mayıs 1930 – Dolmabahçe Sarayı salonunda ”Beynelmilel Turizm Kongresi” düzenlendi.
31 Mayıs 1930 – İstanbul’da Galata Köprüsü’nden müruriye (geçiş parası) kaldırıldı.
1 Haziran 1930 – Resmi ve özel bütün kurumlarda Arap harflerinin kullanılış izni sona erdi. (1 Kasım 1928 tarihli Yeni Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkındaki Kanun gereğince, devlet muamelelerinde ve kayıtlarda tamamen yeni harfler kullanılmaya başlandı.)
1 Haziran 1930 – İstanbul’da Galata Köprüsü’nde 85 yıldır alınan geçiş ücreti kaldırıldı. İstanbul’da Galata Köprüsü’nden geçenlerden alınmakta olan ve ‘mururiye’ adı verilen geçiş ücreti kaldırıldı. Köprü 1845’te açıldığında, geçiş tarifesi yayalar için 5 para, hamallar için 10 para, yüklü arabalar için 5 kuruş, yüklü beygirler için 40 para, koyunlar için 3 para olarak belirlenmişti.
2 Haziran 1930 – Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal, Orman Çiftliği’nde.
3 Haziran 1930 – Askerî ve Mülkî Emeklilik Kanunu kabul edildi.
4 Haziran 1930 – Mustafa Kemal Türk Ocağı Türk Tarihi tetkik Heyeti’ni kurdurttu. 16 kişilik bu heyet ilk toplantısını 4 Haziran 1930 senesinde Türk Ocağı merkez binasında Hamdullah Suphi Tanriöver başkanlığında yaptı. 1931 Nisanında Türk ocakları kapatılınca, bu heyetinde tüzel kişiliği kayboldu.) (Akl-ı Kemal, C.4, Sinan Meydan)
4 Haziran 1930 – Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti Ankara’da ilk toplantısını yaptı. Ekip, 16 kişiden oluşuyordu. Heyet başkanlığına Tevfik Bey (Bıyıklıoğlu) seçildi.
5 Haziran 1930 – Atatürk’ün, Çankaya’da, Çanakkale savaşları esnasında sağ kolunu kaybeden Fransız Generali Gouraud’u kabulü ve görüşme esnasında hazır bulunan Fransız Büyükelçisi Charles de Chambrun’a söyledikleri: “Türk topraklarında yatan onun şerefli kolu, memleketlerimiz arasında son derece kıymetli bir bağdır.”
9 Haziran 1930 – Tütün tekeli hakkında kanun TBMM’de kabul edildi. T.B.M.M’de “Tütün İnhisarı Kanunu” kabul edildi.
9 Haziran 1930 – Atatürk’ün, akşam trenle Ankara’dan İstanbul’a hareketi.
10 Haziran 1930 – Jandarma Kanunu kabul edildi.
10 Haziran 1930 – Kurtuluş Savaşı’nı desteklemiş olan Fransız yazarı Claude Farrere İstanbul’a geldi.
10 Haziran 1930 – Türkiye ile Yunanistan arasında, ”Ahali Mübadelesi Antlaşması” imzalandı.
10 Haziran 1930 – Türkiye ve Yunanistan arasında ahali değişimi anlaşması yeniden imzalandı. Buna göre yerleşim tarihi ve doğum yılı ne olursa olsun tüm ahali “Lozan ile öngörülen yerli ahali” kapsamına alındı ve sorun çözüldü. (20. YY. Siyasi Tarihi, Prof. Dr. Fahir Armaoğlu)
11 Haziran 1930 – TC Merkez Bankası Kuruluş Kanunu kabul edildi. T.B.M.M’de “Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu” kabul edildi. Yasa ile banknot çıkarma hakkı, Maliye Bakanlığı’ndan alınarak Merkez Bankası’na verildi.
11 Haziran 1930 – Cumhuriyet Yönetiminin, banknot ihracı imtiyazının, kurulacak bir milli bankaya verilmesi konusundaki kararlılığı çerçevesinde, Türkiye Büyük Millet Meclisince 11 Haziran 1930 tarih ve 1715 sayılı Kanun ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının kurulması kabul edilmiştir. Banka, gerekli hazırlıklar tamamlanarak 3 Ekim 1931 tarihinde faaliyete geçirilmiş ve banknot ihracı imtiyazı münhasıran Merkez Bankasına verilmiştir.
11 Haziran 1930 – Atatürk’ün, Ankara’dan İstanbul’a gelişi.
11 Haziran 1930 – Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal, İstanbul’da halk arasında dolaştı.
12 Haziran 1930 – Atatürk’ün, İstanbul’dan Ertuğrul yatı ile Yalova’ya gidişi, yapılmakta olan köşk yapımı ile ilgili bilgi alması, akşam tekrar İstanbul’a dönüşü.
13 Haziran 1930 – Atatürk’ün, Dolmabahçe’den motorla Beylerbeyi Sarayı’na gidişi, akşama doğru Boğaziçi’nde bir gezinti yapması, akşam Sığırtmaç Mustafa’yı görmek üzere Şişli Sıhhat Yurdu’na gidişi. (Doktorlar, Sığırtmaç Mustafa’nın Hastane’den çıktığı söylemişlerdir). [Kocatürk]
15 Haziran 1930 – Sığırtmaç Mustafa’nın, Dolmabahçe Sarayı’na giderek Atatürk’ün elini öpmesi.
15 Haziran 1930 – Türkiye Cumhuriyeti ilk dış kredisini aldı. Amerikan Yardım Bankası’ndan sağlanan kredinin 10 milyon dolar olduğu açıklandı.
15 Haziran 1930 – Atatürk Yalova İskelesinde.
17 Haziran 1930 – Atatürk’ün, Ertuğrul yatıyla İstanbul’dan Yalova’ya gidişi.
20 Haziran 1930 – İran sınırından geçen eşkıya çetelerinin kışkırtması sonucu Zeylan bucağında ayaklanmalar başladı. (1930 Doğu Ayaklanması)
20 Haziran 1930 – Atatürk’ün, Ertuğrul yatı ile Yalova’dan İstanbul’a dönüşü.
26 Haziran 1930 – Maliye uzmanı Rist, Türk maliyesi hakkında hazırladığı raporu Maliye Bakanı Şükrü Saraçoğlu’na verdi.
26 Haziran 1930 – Atatürk, manevi kızlarından Rukiye Hanım’ın düğün törenine katıldılar.
30 Haziran 1930 – Atatürk’ün, İstanbul’dan Yalova’ya gelişi.
1 Temmuz 1930 – Askeri birlikler eşkıyalık ve ayaklanma hareketlerinin baş gösterdiği Ağrı Dağı ve çevresini kuşatmaya başladı. 1926’dan beri bölgede yer yer görülen ayaklanmaları bastırmak üzere harekete geçen askeri birlikler, Ağrı Dağı ve çevresini kuşatmaya başladı.
11 Temmuz 1930 – Atatürk’ün, Yalova’dan İstanbul’a dönüşü.
12 Temmuz 1930 – Zeylan Bucağı’ndaki ayaklanmanın tamamıyla bastırıldığına ilişkin hükümet bildirisi yayımlandı.
12 Temmuz 1930 – Atatürk’ün, İstanbul’dan Yalova’ya gidişi.
17 Temmuz 1930 – Atatürk Yalova’da.
18 Temmuz 1930 – Ankara Etnoğrafya Müzesi halka açıldı.
21 Temmuz 1930 – Atatürk’ün, Yalova’da Tahran’a Elçi olarak atanan Hüsrev (Gerede) Bey’i kabulü ve Türk-İran ilişkileri ve dostluğu üzerine talimat vermesi: “Bugünkü Türkiye Cumhuriyeti ricali, mazinin mânâsız kör dövüşlerini bilir. Onu hiçbir sebep ve suretle, asla tekrar etmek istemez!”
22 Temmuz 1930 – Atatürk’ün, Yalova’da -Bulgar Basın Cemiyeti’nin Türk gazetecilerinden bir heyeti Sofya’ya daveti nedeniyle- Türk Basın Cemiyeti Başkanı Hakkı Tarık (Us)’a demeci.
24 Temmuz 1930 – Atatürk’ün, Lozan Barış Antlaşması’nın 7. yıldönümü nedeniyle Başbakan İsmet (İnönü) Paşa’ya telgrafı: “Lozan Antlaşması’nı imzaladığınız büyük günün şerefli hatırasını kutlar, bundan duyduğum iftiharlarımı takdim eder ve sevgi ile gözlerinizden öperim.”
24 Temmuz 1930 – İsmet (İnönü) Paşa’nın Atatürk’ün kutlama telgrafına cevabı: “…Lozan büyük bir eserin ancak bir aynasıdır. Eseri yaratana ve takip edene bağlılığımız ebedîdir, aziz ve büyük Başkanımız!”
24 Temmuz 1930 – Atatürk’ün, Yalova’da kendisini ziyaret eden Fethi (Okyar) Bey’e çiftliklerini ve yapılmakta olan binaları gezdirmesi.
26 Temmuz 1930 – Başyazarlığını Selim Ragıp (Emeç) Bey’in yaptığı Son Posta Gazetesi İstanbul’da yayınlanmaya başladı.
26 Temmuz 1930 – Atatürk’ün, demiryolunun Sivas’a ulaşması nedeniyle Bayındırlık Bakanı Recep (Peker) Bey’e telgrafı: “Doğuya giden demiryolunun Sivas’a ulaşmasından pek memnun oldum. Sizinle beraber kıymetli mühendislerimizin, memleketin servet ve refahını yükseltecek olan bu mühim ve hayırlı işi başarmak hususundaki muvaffakiyetleri takdir ve tebrike değerdir.”
28 Temmuz 1930 – Atatürk’ün, Yalova’da yakın arkadaşlarıyla sohbeti ve Fethi (Okyar) Bey’e söyledikleri: “…Memlekette muhalif bir parti kurmak lâzımdır. Böyle bir parti kurulursa Meclis’te münakaşa daha serbest olur. Meselâ, siz böyle bir partinin başına geçerseniz bildiklerinizi serbestçe Meclis’te söylersiniz; bu suretle uygulamada görülen birçok hataların önü alınmış olur.” [Kocatürk]
29 Temmuz 1930 – Atatürk’ün gece Fethi (Okyar) Bey’le beraber, Ertuğrul yatı ile Yalova’dan İstanbul’a hareketi.
29 Temmuz 1930 – Atatürk Yalova’da Paris Büyükelçisi Fethi Bey’e muhalif bir parti kurmasını istediğini bildirdi. (Serbest Cumhuriyet Fırkası) 22 Temmuz’da Paris’ten İstanbul’a gelen Fethi Bey, 23 Temmuzdan itibaren 8 gün Yalova’da Atatürk’ün konuğu oldu. İstanbul’a birlikte döndüler. Bir günde Büyükdere’de Necmeddin Molla’nın evinde birlikte kaldılar. (Atatürk ve siyaset, Cevat Şenol)
30 Temmuz 1930 – Atatürk’ün, akşam Büyükdere’de Fethi (Okyar) Bey’in evine yemeğe gelişi ve sohbet esnasında bir sözü: “Sizin partinizin ismini buldum: Serbest Cumhuriyet Fırkası. Bu isme ne dersiniz?”
30 Temmuz 1930 – Atatürk’ün, sabah Yalova’dan İstanbul’a gelişi.
1 Ağustos 1930 – Atatürk’ün, İstanbul’dan Yalova’ya gidişi.
1 Ağustos 1930 – Mustafa Kemal Yalova’ya geldi. (6 Ağustos’ta Fethi Bey geldi. Fethi Bey, Serbest Cumhuriyet Fırkası kurma işleriyle meşguldü. Cumhuriyet Halk Fırkası genel sekreteri Saffet Bey’de oradaydı.) (Atatürk ve siyaset, Cevat Şenol)
7 Ağustos 1930 – Atatürk’ün, akşam Yalova’da Denizyolları İşletmesi tarafından düzenlenen baloda İsmet (İnönü) ve Fethi (Okyar) Bey’e söyledikleri: “…Ben şimdi bir babayım. Siz ikiniz de benim evlâdımsınız. İkiniz arasında benim gözümde hiçbir fark yoktur. Benim istediğim sadece, memleket işlerinin Büyük Millet Meclisi’nde açıkça tartışılmasıdır. Büyük Millet Meclisi’nde, Türk milletinin gözü önünde, açıkça konuşulmayacak hiçbir iş yoktur.” [Kocatürk]
8 Ağustos 1930 – Bir ağacın kesilmemesi için raylı sistemle taşınan köşkün inşaatını izledi. (Afet İnan Hanımefendi ve Yunus Nadi Abalıoğlu ile birlikte)
8 Ağustos 1930 – Saat 15.00’de Yalova Köşkü teknik personel nezaretinde 3 günde yürütülerek yerinden 5 metre uzağa çekildi. (Akl-ı Kemal, c.1, Sinan Meydan)
9 Ağustos 1930 – Görevinden istifa eden Paris Büyükelçisi Ali Fethi Bey (Okyar) yeni bir parti kurmak için temaslara başladı.
9 Ağustos 1930 – Cumhuriyet gazetesi, “Kadınlarımız hayatta muvaffak oluyorlar” diyerek İsmet Hanım’ın Sicil Müdürü olduğunu yazıyor ve fotoğrafını basıyordu.
9 Ağustos 1930 – Paris Büyükelçisi Fethi (Okyar) Bey’in, Atatürk’e yeni bir parti kurulması isteğiyle ilgili mektubu: “Cumhuriyet idaresinin memleketimizde ebedîleşmesi için, bir partili hükümet idaresi yerine tartışma hürriyetini kurmak ve hükümetten millet işleri hakkında ciddî hesap istemeyi temin etmek ve bu işlerde hata varsa herkesin gözü önünde cereyan edecek serbest tartışma sonucu düzeltmeye çalışmak gayelerinin gerçekleşmesine, Cumhuriyet’in kurucusu olmak sıfatıyla herkesten evvel Başkanımızın taraftar bulunduklarına asla şüphe edemem. Cumhuriyet’in âşıkı olmak sıfatıyla bu gayelerin gerçekleşmesi mukaddes emelimdir. Bu sebeple tam ve gerçek cumhuriyetçi ve bütün anlamıyla lâik ve fakat Cumhuriyet Halk Partisi’nin malî ve iktisadî ve iç ve dış siyasetlerinin bir çok noktalarına karşı bulunan ayrı bir parti ile siyasî mücadele sahnesine atılmak kararındayım. Bu siyasî kararımın ne yolda yorumlanacağını bilmek lüzumunu hissediyorum. Cevabınızı bekler ve en derin kalbî sevgilerimle beraber hürmet ve saygılarımı sunarım.”
10 Ağustos 1930 – Atatürk’ün, yeni bir parti kurulması isteği hakkında Fethi Bey’in 9.8.1930 tarihli mektubuna cevabı: “Büyük Millet Meclisi’nde ve millet karşısında, millet işlerinin serbest münakaşası ve iyi niyet sahibi kişilerin ve partilerin düşüncelerini ortaya koyarak, milletin yüksek menfaatlerini aramaları benim gençliğimden beri âşık ve taraftar olduğum bir sistemdir. Memnuniyetle tekrar görüyorum ki, lâik cumhuriyet esasında beraberiz. Zaten benim siyasî hayatta bir taraflı olarak daima aradığım ve arayacağım temel budur. Bu nedenle Büyük Meclisle aynı temele dayanan yeni bir partinin faaliyete geçerek millet işlerini serbest münakaşa etmesini cumhuriyetin esaslarından sayarım!”
10 Ağustos 1930 – Atatürk’ün, akşam Yalova’da arkadaşlarıyla sohbeti ve söyledikleri: “Lâzımdır ki insanlar evvela siyasî rengini, reyini ve kararını açık ve milletçe anlaşılır tarzda ifade etsin. Merdane, namuskârane hareket budur. Fethi Beyefendi ancak bu tarzda hareket edebilir arkadaşlardandır ve böyle hareket etmiştir. Açık ve doğru hareket etmek ve bu suretle Türk’ün yüksek siyasî kurumunu, Cumhuriyeti yükseltmek… Bugünün Türk toplumu, mazinin en derin uygarlıklarında kuruculuk iddia eden bu Türk milletinin bugünkü çocukları, açık ve doğru yolu bulmuşlardır!”
10 Ağustos 1930 – “Yürüyen köşk” haberi 10 Ağustos 1930 tarihli Cumhuriyet gazetesinde yayınlandı. Mustafa Kemal eleştirileri anlayışla karşıladı. Ama, devletin başka işi yok mu diyenlere şu yanıtı verdi: “O çınar ağacı devlettir!”
11 Ağustos 1930 – İran, Türkiye’nin doğudaki olaylarla ilgili olarak çalışma teklifini kabul etti.
12 Ağustos 1930 – Serbest Cumhuriyet Fırkası kuruldu. Fethi Okyar başkanlığa getirildi. Fethi Bey’in genel başkanlığında Serbest Cumhuriyet Partisi’nin kuruluşu. Fethi Bey’in öncülük ettiği ve aralarında Cumhuriyet Halk Fırkası’ndan istifa etmiş 15 milletvekilinin bulunduğu Serbest Cumhuriyet Fırkası kuruldu. Ağaoğlu Ahmet (Agayef), Nuri Conker gibi isimlerin yer aldığı partinin danışıklı olduğu yolunda söylentiler yayıldı.
12 Ağustos 1930 – Serbest Cumhuriyet Fırkası, danışıklı ancak acele vaziyette resmen ve hukuken Fethi Bey’in İstanbul Valiliği’ne gönderdiği dilekçe ile kuruldu. (Cumhuriyet gazetesi, 13.8.1930; Hakimiyet-i Milliye Gazetesi, 13.8.1930)
12 Ağustos 1930 – Serbest Cumhuriyet Fırkası kuruldu. (Lideri Fethi (Okyar) Gericilerin Fırka’ya sızması sonucu, Fırka 17 Kasım 1930‘da kendi kendini feshetti.)
20 Ağustos 1930 – Atatürk’ün, Yalova’da gece sofrada arkadaşlarına söyledikleri: “Milletin, şahıslara kendini unutacak ve kendini kaptıracak kadar tutkun olması iyi netice vermez. Bunun tarihte misalleri çoktur.”
23 Ağustos 1930 – Atatürk’ün, Yalova’da gece sofrada söyledikleri: “…Biz bu müesseseyi (cumhuriyeti) hacılara, hocalara terk etmek için meydana getirmedik. Tarihi, Octave’a bırakamayız. …Cumhuriyet müessesesinin bir müstebit eline geçeceğini mezarımda bile duysam, millete karşı haykırmak isterim. ..Cumhuriyetin milletin kalbinde kök saldığını görmek, yegâne emelimdir.”
28 Ağustos 1930 – Edirne’de hükümetin kuruluşuna izin vermediği Türk Cumhuriyet Amele ve Çiftçi Partisi girişimi sonuçsuz kaldı.
31 Ağustos 1930 – Vilayet ve şehremanetinin birleştirilmesi hakkındaki kanun uygulamaya konuldu. Buna göre, vali aynı zamanda belediye başkanı oldu.
1 Eylül 1930 – Atatürk’ün, demiryolunun Sivas’a ulaşması nedeniyle Başbakan İsmet (İnönü) Paşa’ya telgrafı: “…Demiryolu ağının Sivas’a ulaşması münasebetiyle bu sahada da elde edilen parlak başarı, milletin yüksek anlayış ve kabiliyetinin ve başkanı bulunduğunuz Hükûmet’in takdire değer çalışmasının eseridir.”
2 Eylül 1930 – Atatürk’ün, Prof. Sadri Maksudi (Arsal) Bey’in “Türk Dili için” adlı kitabına yazdıkları: “Millî his ile dil arasındaki bağ çok kuvvetlidir. Dilin millî ve zengin olması, millî hissin gelişmesinde başlıca etkendir. Türk dili, dillerin en zenginlerindendir; yeter ki bu dil, şuurla işlensin. Ülkesini, yüksek bağımsızlığını korumasını bilen Türk milleti, dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır!”
2 Eylül 1930 – Mustafa Kemal; “Ülkesini, yüksek istiklalini korumasını bilen Türk milleti, dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır.” (Utkan Kocatürk, Atatürk ve Devrim Kronolojisi, 1973, s.326-327)
5 Eylül 1930 – Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın önderi Ali Fethi Bey’in İzmir’e gelişi sırasında olaylar oldu.
5 Eylül 1930 – Halk Fırkası’nın binası taşlandı. Olaylar sırsında iki kişi öldü, yaralananlar oldu.
5 Eylül 1930 – Serbest Cumhuriyet Fırkası lideri Fethi Bey’in 4 Eylül’de İzmir’e gelişinden sonra, bazı kişiler gösteri yaparak Cumhuriyet Halk Fırkası binasını ve Anadolu gazetesi idarehanesini taşladılar.
5 Eylül 1930 – Atatürk’ün, Yalova’dan İstanbul’a dönüşü.
6 Eylül 1930 – Atatürk’ün, İstanbul’da bir gezinti yapması, Gülhane Parkı’nda İsmet İnönü Paşa ve Kılıç Ali ile birlikte halk arasında bir süre dinlenişi, akşam üzeri Dolmabahçe Sarayı’na dönüşü.
8 Eylül 1930 – Fethi Bey’in Manisa’da yaptığı konuşmada olaylar oldu.
8 Eylül 1930 – Cumhurbaşkanlığı Makamı’nın bildirisi: “Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Hazretleri’nin yeni Serbest Cumhuriyet Fırkası’na karşı Devlet Başkanı olarak vaziyetleri, kendi açık mektuplarında belirtilmiştir. Buna rağmen, şurada burada açıkça veya ima yoluyla Reisicumhur Hazretleri’nin yeni parti ile beraber olduğu halka ifade edilmekte ve yayılmaktadır. Bu gibi ifade ve haberler gerçeğe tamamen ve kesin şekilde aykırıdır.”
9 Eylül 1930 – Yunus Nadi Bey’in, Cumhuriyet gazetesinde “Serbest Cumhuriyet Partisi Başkanı Fethi Bey’in İzmir seyahati esnasında Cumhuriyet Halk Partisi aleyhine gelişen gösteriler nedeniyle” Atatürk’ten bir açıklama yapmasını isteyen mektubu.
10 Eylül 1930 – Cumhurbaşkanı Atatürk’ün, Yunus Nadi Bey’in Cumhuriyet gazetesinde yayımlanan 9 Eylül 1930 tarihli mektubuna cevabı: “Cumhuriyet gazetesinde bana hitaben yazılan açık mektubu okudum. Bu mektupta, son günlerde İzmir’de meydana gelen olaylar işaret olunarak, beni Cumhuriyet Halk Partisi’nden başka partilerin kendilerine mal etmeye çalıştıkları görüldüğünden söz edilerek durumun aydınlatılması için gerçeğin ifadesi isteniyor. Ben, Cumhuriyet Halk Partisi’nin Genel Başkanıyım. Cumhuriyet Halk Partisi, Anadolu’ya ilk ayak bastığım andan itibaren kurulup benimle çalışan Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nden doğmuştur. Bu örgüte tarihen bağlıyım. Bu bağı çözmem için hiçbir sebep ve lüzum yoktur ve olamaz!”
13 Eylül 1930 – Atatürk’ün, Bakanlar Kurulu’nun teklifiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni, hükümetin millî para siyasetine yön vermek üzere 22 Eylül 1930 günü, olağanüstü toplantıya çağırması.
14 Eylül 1930 – Atatürk’ün, Sakarya motoru ile Boğaziçi’nde bir gezinti yapmasını takiben gece Dolmabahçe Sarayı’na dönüşü.
14 Eylül 1930 – Son Posta gazetesi sorumlu müdürü Selim Ragıp Bey (Emeç) tutuklandı.
17 Eylül 1930 – Türkiye – Lituanya Dostluk Antlaşması Moskova’da imzalandı.
18 Eylül 1930 – Vecihi Hürkuş “Vecihi XIV” uçağını yaptı ve 30 Eylül’de 15 dakika İstanbul’da uçurup Ankara’ya gitti. (Akl-ı Kemal, C.4, Sinan Meydan)
19 Eylül 1930 – Atatürk’ün, İstanbul’dan Ankara’ya hareketi.
20 Eylül 1930 – Atatürk’ün, İstanbul’dan Ankara’ya gelişi.
22 Eylül 1930 – Atatürk’ün, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin olağanüstü toplantısında Başbakan İsmet Paşa’nın millî para siyaseti ve doğu olayları hakkındaki konuşmasını izlemesi.
24 Eylül 1930 – Fethi Bey, Gümüşhane mebusu olarak TBMM’ye girdi.
24 Eylül 1930 – Adana’da Ahali Cumhuriyet Fırkası kuruldu.
25 Eylül 1930 – Atatürk’ün, kendisine ömür boyu cumhurbaşkanlığı teklifi söylentileri üzerine gazetecilere demeci: “Siz ve kamuoyu bilmelisiniz ki, bu yoldaki teklifler hoşuma gitmemiştir ve gitmez! Dediğiniz gibi bir teklifi, benim idealimi cidden rencide eden bir mânada telâkki ederim.”
25 Eylül 1930 – İsmet Paşa’nın Başbakanlıktan istifası.
26 Eylül 1930 – Yeni kabinenin tekrar İsmet (İnönü) Paşa tarafından kuruluşu.
26 Eylül 1930 – Orhan Kemal’in babası Abdülkadir Kemali “Ahali Cumhuriyet Fırkasını” kurdu.
27 Eylül 1930 – İsmet Paşa’nın kurduğu yeni hükümet çalışmalara başladı.
27 Eylül 1930 – Atatürk’ün demeci: “…Eğer İsmet Paşa hükümet kurmayı kabulden kesinlikle kaçınsaydı, Başbakanlığı bizzat üstlenmekten başka çare kalmazdı. Ya ben ya İsmet Paşa!”
30 Eylül 1930 – İlk sivil tayyarecilerimizden Vecihi Bey, kendi yaptığı tayyaresiyle Göztepe’den Yeşilköy’e uçtu. Vecihi Bey, Anadolu halkına ilk uçak gezilerini yapma olanağı da sağlamıştı.
30 Eylül 1930 – Cumhuriyet gazetesi, Behice Hanım’ın eğitimini tamamlayarak Cumhuriyetin ilk kadastro mühendisi olarak atandığını yazıyordu.
3 Ekim 1930 – Atatürk’ün, Cumhuriyet gazetesine demeci: “…Milletin umumî eğilimi benim şu veya bu zorunluluk karşısında başbakan olmamı gerektirirse bu vazifeyi tam bir tevazu ve minnetle yapmaya hazırım!”
5 Ekim 1930 – Türkiye’nin de katıldığı Birinci Balkan Konferansı Atina’da başladı.
5 Ekim 1930 – Atina’da Birinci Balkan Konferansı yapıldı. Bu konferansa Arnavutluk, Bulgaristan, Romanya, Yugoslavya, Yunanistan ve Türkiye katılmıştı.
6 Ekim 1930 – I. Balkan Konferansı Atina’da toplandı. Balkan Konferansları 1930’da başladı. İlk konferans Atina’da, ikincisi İstanbul’da, üçüncüsü Bükreş’te, dördüncüsü de Selanik’te oldu ve 1934 yılında imzalandı.
6 Ekim 1930 – Atatürk’ün, İstanbul’un kurtuluşunun 7. yıldönümü nedeniyle İstanbul Valisi Muhittin (Üstündağ) Bey’in şehir adına gönderdiği saygı ve bağlılık telgrafına cevabı: “…İstanbul halkının sevincine bütün kalbimle iştirak ederim. Hakkımda gösterilen hislerden de pek minnettarım.”
6 Ekim 1930 – Atatürk’ün, Çankaya’da İngiltere’nin Irak Komiseri Hempres’i kabulü.
9 Ekim 1930 – Safiye Ayla Mulen Ruj’da konser vermeye başladı.
12 Ekim 1930 – Balkan Atletizm Şampiyonası’nda Türkiye 15 puanla 5. oldu.
12 Ekim 1930 –Mustafa Kemal öğle yemeğini dişlerini tedavi eden diş hekiminin (Musevi asıllı diş hekimi Sami Günzberg) muayenehanesinde yedi. Diş protezini de o yapmaktaydı. Ölçüler Fransa’ya gönderildi. Alt çene protezi Kılıç Ali’nin oğlu tarafından Anıtkabir Komutanlığına, altın dökümlü üst çene ise Şişli Atatürk müzesindedir.) (Sonsuza Yolculuk, Yrd. Doç. Dr. Ali Güler)
15 Ekim 1930 – Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın da katıldığı belediye seçimlerinde yer yer olaylar çıktı. Yeni partinin bazı üyeleri tutuklandı.
16 Ekim 1930 – Atatürk’ün, Çankaya’da Romanya Elçisi Jean Çarp ve Yugovlavya Elçisi Nechich’in güven mektuplarını kabulü ve Elçilerin söylevlerine cevap konuşmaları.
25 Ekim 1930 – Atatürk’ün, Çankaya’da İsveç Elçisi M.de Heidenstan ve Irak Elçisi Naci Şevket Bey’in güven mektuplarını kabulü ve Elçilerin söylevlerine cevap konuşmaları.
26 Ekim 1930 – Yunanistan başbakanı Elefterios Venizelos resmi bir ziyaret için Türkiye’ye geldi.
27 Ekim 1930 – Yunan Başbakanı Venizelos Ankara’da Atatürk’ü ziyaret etti.
27 Ekim 1930 – Atatürk’ün, Ankara’ya gelen Yunanistan Başbakanı Venizelos ve Dışişleri Bakanı Mihalakopulos’u kabulü, görüşmesi ve bir sözü: “Üzücü mazi, ebediyen kapanacaktır. Artık aramızda harp olmayacaktır.”
28 Ekim 1930 – Atatürk’ün, Ankara’ya gelen Macar Başbakanı K. Bethlen’i kabulü.
29 Ekim 1930 – Ankara’daki Cumhuriyet Bayramı törenleri.
29 Ekim 1930 – Yunan Kralı Venizelos ve Macar Başbakanı Berthler Mustafa Kemal Atatürk’ü ziyaret etti.
29 Ekim 1930 – Atatürk’ün, Cumhuriyetin 7. yıldönümü nedeniyle Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kutlamaları kabulü, daha sonra Ankara’da geçit törenini izlemesi (Töreni Yunanistan Başbakanı Venizelos, Dışişleri Bakanı Mihalakopulos ve Macar Başbakanı Bethlen de misafir olarak izlemiştir).
29 Ekim 1930 – Atatürk, Ankara’da, Cumhuriyet Bayramı kutlamaları sebebiyle, Yunan Başbakanı Elevtherios Venizelos onuruna verilen davete katıldı.
30 Ekim 1930 – İzmir’deki sel afetinde 117 kişi boğuldu, 690 ev yıkıldı ve 2000 vatandaş açıkta kaldı.
30 Ekim 1930 – Atatürk’ün, Ankara Türkocağı’nda tertiplenen Cumhuriyet balosunda, misafir Yunan gazetecilerinin ricası üzerine demeci: “Yunan gazetecilerini burada görmekle bahtiyarım. Yaklaşma temininde basının rolü çok kıymetlidir.”
30 Ekim 1930 – Türk-Yunan ilişkileri: Venizelos’un, 27-31 Ekim 1930’da Ankara’yı ziyareti sırasında 30 Ekim 1930 tarihli dostluk, tarafsızlık, uzlaşma ve hakem anlaşması imzalandı.
30 Ekim 1930 – Türkiye ile Yunanistan arasında üç anlaşma imzalandı.
30 Ekim 1930 – Yerleşik ahali sorununun çözümü ile Türkiye ve Yunanistan arasında dostluk gelişme gösterdi. 30 Ekim’de Venizelos Türkiye’ye geldi ve 3 anlaşma imzalandı. (1.Dostluk , tarafsızlık, uzlaşma ve hakemlik anlaşması. 2. Deniz kuvvetlerinin sınırlandırılması protokolü. 3. İkamet, ticaret ve seyrüsefer sözleşmesi.) (1931 Ekim’inde Başbakan İsmet İnönü ve dışişleri bakanı Tevfik Rüştü Aras iade-i ziyaret ile Yunanistan’ı ziyaret etti.) (1954 yılına kadar ilişkiler bu sıcaklıkta devam etti.) (20. YY. Siyasi Tarihi, Prof. Dr. Fahir Armaoğlu)
31 Ekim 1930 – Atatürk’ün, Ankara Musiki Muallim Mektebi’nde Ekrem Zeki Bey’in konserini izlemesi.
1 Kasım 1930 – Mustafa Kemal’in Türkiye Büyük Millet Meclisinin üçüncü dönem dördüncü toplantı yılını açış konuşması: “… Geçen senenin önemli olaylarından biri de Sivas’a demiryolunun ulaşmasıdır. Bu kadar müşkülat içinde vatanı bir misli daha genişletmeye ve kuvvetlendirmeye yardımcı olan bu eserin gelecekte Türk milleti tarafından şükranla anılacağına eminim!…”
2 Kasım 1930 – Bir deniz yolculuğu yapmakta olan Bulgar Kralı III. Boris’in Atatürk’e telgrafı: “Sofya’dan çekilen bir telgraf, zât-ı devletlerinin, Kraliçe’yi ve beni nazikâne davet haberini verdi. Bu lütufkârlıktan pek derin bir şekilde memnun olduk. Bu davete uyamadığımızdan cidden üzgünüz. Son günlerdeki fırtınalar, seyahatimizin uzamasına sebep olduğundan Boğaziçi’ni, büyük üzüntülerle gece geçmek mecburiyetinde kaldık.”
2 Kasım 1930 – Atatürk’ün, Bulgar Kralı III. Boris’in telgrafına cevabı: “Fırtına dolayısıyla vuku bulan gecikmenin siz ve Kraliçe Hazretleri’nin biraz istirahatlerine mani olduğundan ben de pek üzgünüm.”
8 Kasım 1930 – Atatürk’ün, Çankaya’da Mısır Elçisi Abdülmalik Hamza, Polonya Elçisi Kazimierz Olszowsky ve Norveç Elçisi Bentzon’un güven mektuplarını kabulü ve Elçilerin söylevlerine cevap konuşmaları.
9 Kasım 1930 – Atatürk’ün, Ankara’ya gelen Amerika İktisat Bakanlığı Müsteşarı Klein’ı kabulü.
11 Kasım 1930 – Fox Film Şirketi, Ankara Gazi Çiftliği’ni filme aldı. Atatürk’ün, Fox Film Şirketi tarafından Ankara Gazi Orman Çiftliği’nin filme alınması nedeniyle Amerikan milletine hitaben bir konuşma yapması: “…Türk milleti, tabiatı gereği demokrattır. ..Esas hamuru demokrasi olan Türk milleti, demokrasinin kendisi olduğunu ispat etmiş olan Amerikalılara derin ve kuvvetli bir dostluk hisseder. Ümit ederim ki bu gözlem, iki millet arasındaki dostluğu kökleştirecektir. Yalnız bu kadarla kalmayacaktır, belki bütün insanlığı birbirini sevmeye ve bu müşterek sevgiye mâni olan mazi hurafelerini silmeye, dünyayı barış ve huzur alanına sokmaya vesile olacaktır.”
11 Kasım 1930 – Atatürk kendisiyle görüşen ABD Ticaret müsteşarı Julius Klein’a şöyle diyordu; “Türk milleti yaratılış bakımından demokrattır. Eğer bu gerçek şimdiye kadar medeni insanlık tarafından tamamıyla anlaşılamamış bulunuyorsa bunun sebeplerini, muhterem sefiriniz, Osmanlı İmparatorluğunun son devirlerini anlatarak çok güzel izah ettiler.” (1923, Sinan Meydan, 3. Baskı., s.371)
16 Kasım 1930 – Fethi (Okyar) Bey’in, Serbest Cumhuriyet Partisi’nin kendisini kapattığına dair bildirgeyi Atatürk’ün bilgisine sunması. (Kapatma bildirgesi 17 Kasım 1930 günü ilân edilmiştir).
17 Kasım 1930 – Serbest Cumhuriyet Fırkası kendini feshetti. (Kuruluş: 12 Ağustos 1930).
17 Kasım 1930 – Fethi Bey, 12 Ağustos 1930’da kendisinin, Atatürk’ün isteği ve desteğiyle kurduğu Serbest Cumhuriyet Fırkasını olumsuz gelişmeler üzerine kapattı.
17 Kasım 1930 – Atatürk’ün, yurt gezisine çıkmak üzere trenle Ankara’dan Kayseri’ye hareketi.
18 Kasım 1930 – Atatürk’ün, Ankara’dan Kayseri’ye gelişi, şehirde Belediye’yi, Komutanlığı, Cumhuriyet Halk Partisi’ni ve Lise’yi ziyareti.
18 Kasım 1930 – Atatürk Kayseri Lisesi’nde
19 Kasım 1930 – Atatürk, beraberinde Şükrü Kaya Bey, Recep Peker Bey ve Kılıç Ali ile Kayseri Erkek lisesini ziyaret etti.
19 Kasım 1930 – Atatürk’ün, saat 14.30’da trenle Kayseri’den Sivas’a hareketi.
20 Kasım 1930 – Atatürk’ün, Kayseri’den Sivas’a gelişi, şehirde ziyaret ve incelemeleri ve Lise binasında Sivas Kongresi’nin toplandığı tarihî salonu ziyaretini takiben okul’un şeref defterine yazdıkları: “Bugün de aynı duygulanma, aynı kuvvetle devam ediyor!”
20 Kasım 1930 – Atatürk Sivas Kız Muallim Mektebi (Öğretmen Okulu)’nde, Sivas Lisesi’nde
21 Kasım 1930 – Atatürk’ün, Sivas’tan Tokat’a gelişi.
21 Kasım 1930 – Atatürk Amasya Orta Mektebi (Ortaokulu)’nde.
22 Kasım 1930 – Atatürk’ün Turhal ve Amasya’yı ziyaretleri.
22 Kasım 1930 – Atatürk, Turhal, Tokat’ta.
22 Kasım 1930 – Atatürk, Amasya Müftüsü Abdurrahman Kamil Efendi ile görüştü.
22 Kasım 1930 – Atatürk Amasya’da belediye binasını ziyaret etti.
22 Kasım 1930 – Atatürk’ün, saat 21.00’de Amasya’dan Samsun’a gelişi.
23 Kasım 1930 – Atatürk’ün, Samsun’da ziyaret ve incelemeleri.
24 Kasım 1930 – Atatürk’ün, Samsun’dan Çarşamba’ya gidişi, ilçede ziyaret ve incelemeleri, Türkocağı hatıra defterine yazdıkları: “Çarşamba Türkocağı’nda tanıdığım gençlik iftihara lâyıktır.”
24 Kasım 1930 – Atatürk’ün, akşam Çarşamba’dan Samsun’a dönüşü.
26 Kasım 1930 – Atatürk’ün, Samsun’da Vilâyet’i, Belediye’yi, Lise’yi ve Türkocağı’nı ziyareti, gece Ege vapuruyla Trabzon’a hareketi.
26 Kasım 1930 – Atatürk’ün, Samsun Türkocağı’ndan ayrılırken söyledikleri: “Milletin kıymetli ve seçkin gençleriyle konuşmak benim için saadettir. Bu saadeti uzatmak isterdim; fakat vapuru bekletmemek lâzım. Çok memnun oldum.”
26 Kasım 1930 – Atatürk Samsun Lisesi’nde
27 Kasım 1930 – Atatürk’ün İçişleri Bakanı Şükrü Kaya ve Kılıç Ali ile, Ege vapuruyla Samsun’dan Trabzon’a gelişi ve şehirde bazı ziyaretlerde bulunması.
28 Kasım 1930 – Atatürk’ün, Trabzon Cumhuriyet Halk Partisi’ni ziyareti ve konuşması: “…Her an tarihe karşı, cihana karşı hareketimizin hesabını verebilecek bir vaziyette bulunmak lâzımdır!”
29 Kasım 1930 – Atatürk ve beraberindekiler öğleden sonra Trabzon’dan İstanbul’a Ege Vapuru ile hareket ettiler.
30 Kasım 1930 – Cumhuriyet gazetesinin düzenlediği “Ses Kraliçesi” yarışmasını Hudadat Şakir Hanım kazandı.
30 Kasım 1930 – Paris’teki bir film şirketinin düzenlediği uluslararası ses yarışmasının Türkiye bölümü, Cumhuriyet gazetesince gerçekleştirildi. Yarışmaya katılan 38 kişiden Hudadat Şakir Hanım, 20 Jüri üyesinden 16’sının oyuyla ”Türkiye Ses Kraliçesi” seçildi.
1 Aralık 1930 – Atatürk’ün Ege vapuruyla Trabzon’dan İstanbul’a gelişi.
2 Aralık 1930 – Atatürk’ün, İstanbul’da Harp Akademisi, Harp Okulu, Mülkiye ve Galatasaray Lisesi’ni ziyaretleri.
2 Aralık 1930 – Atatürk Harbiye Mektebi (Harp Okulu)’nde, Harp Akademisi’nde, Galatasaray Lisesi’nde ve Mülkiye Mektebi (Siyasal Bilgiler Fakültesi)’nde.
3 Aralık 1930 – Atatürk’ün, Fox Film Şirketi tarafından Ankara Gazi Orman Çiftliği’nde çevrilen -kendisinin de Amerikan milletine demecini içeren- filmi beraberinde Makbule Atadan Hanım, Afet İnan hanım ve Şükrü Kaya bey ile Elhamra Sineması’nda izlemesi.
4 Aralık 1930 – Atatürk’ün, İstanbul’dan Yalova’ya gidişi, akşam tekrar İstanbul’a dönüşü.
7 Aralık 1930 – Atatürk diş hekiminin (Sami Günzberg) muayenehanesine gitti. (Sonsuza Yolculuk, Yrd. Doç. Dr. Ali Güler)
13 Aralık 1930 – Atatürk diş hekiminin (Sami Günzberg) muayenehanesine gitti. (Sonsuza Yolculuk, Yrd. Doç. Dr. Ali Güler)
13 Aralık 1930 – Milli İktisat ve Tasarruf Haftası tüm yurtta başladı.
14 Aralık 1930 – Atatürk’ün, Galatasaray Lisesi’ne imzalı resmini göndermesi. [Kocatürk]
14 Aralık 1930 – Atatürk’ün, İstanbul’da Cerrahpaşa ve Haseki Hastanelerini ziyareti, ilgililerden bilgi alışı ve Cerrahpaşa Hastanesi şeref defterine yazdıkları: “Gördüklerimden memnun oldum. Temizlik, intizam, ciddî çalışma takdire değerdir.”
15 Aralık 1930 – Atatürk’ün, İstanbul Darülfünunu’nu ziyareti, gençlik tarafından heyecanla karşılanışı.
15 Aralık 1930 – Darülfünun hatıra defterine yazdıkları: “İstanbul Darülfünunu’nda yüksek profesörler ve kıymetli gençlerle yakından tanıştığımdan çok memnun oldum. İlim sembolü olan bu yüksek kuruluşumuzun büyük hizmetleriyle iftihar edeceğimize şüphe yoktur!” Kaynak: İstanbul Üniversitesi istanbul.edu.tr
15 Aralık 1930 – Atatürk’ün Avrupa’ya Tarih Tahsiline (Öğrenimine) Gidecek Talebeleri (Öğrencileri) Kabulü
16 Aralık 1930 – Atatürk’ün, İstanbul’da bazı fabrikaları gezerek incelemelerde bulunması.
17 Aralık 1930 – Atatürk’ün, İstanbul’da Mezbaha’yı, Darülaceze’yi, Deri Fabrikası ve Kâhtane köyünü ziyareti.
18 Aralık 1930 – Atatürk’ün, İstanbul’da Kolordu Komutanlığı, Vilâyet, Belediye, Cumhuriyet Halk Partisi il merkezini ve Türkocağı’nı ziyareti, Türkocağı konferans salonunda gençlere seslenişi: “…Cumhuriyeti, onun gereklerini yüksek sesle anlatınız. Cumhuriyet ilkelerini sevdiriniz. Bunu kalplere yerleştirmek için hiçbir fırsatı ihmal etmeyiniz!”
18 Aralık 1930 – Atatürk İstanbul Türk Ocağını ziyaret etti, gençlerle sohbetlerde bulundu.
19 Aralık 1930 – Atatürk’ün, Alpullu, Kırklareli ve Edirne’yi ziyaret etmek üzere akşam İstanbul’dan Trakya’ya hareketi.
20 Aralık 1930 – Atatürk’ün, öğleye doğru Alpullu’ya gelişi, Şeker Fabrikası’nı ziyareti.
20 Aralık 1930 – Fabrika’nın hatıra defterine yazdıkları: “…Memleketimizin her müsait bölgesinde şeker fabrikalarının çoğalması ve bu suretle memleketin şeker ihtiyacının temini, mühim hedeflerimiz arasında tanınmalıdır!”
20 Aralık 1930 – Atatürk’ün, öğleden sonra saat 15.00’te Kırklareli’ne gelişi, Vilâyet’i, Süvari Tümen Komutanlığını, Belediye’yi ve Cumhuriyet Halk Partisi Vilâyet Merkezi’ni ziyareti ve konuşması: “…Cumhuriyetin temelinin lâik bir dünya görüşüne dayalı olduğu hiçbir zaman unutulmamalı ve bu gerçek gözden kaçmamalıdır. Zira Türk halkı teokratik yönetimden çok ıstırap çekmiştir. Geri kalışının nedenleri arasında bunun önemli bir yeri vardır.”
20 Aralık 1930 – Atatürk’ün, Kırklareli Cumhuriyet Halk Partisi Vilâyet Merkezi’nin hatıra defterine yazdıkları: “…Cumhuriyet Halk Partisi mensuplarının halkçılık, devletçilik kavramlarını çok güzel anlamış olduklarını en iyi açıklayan sözler, köylü ve çiftçilerin ağızlarından işitiliyor. Gördüklerimden ve işittiklerimden pek ziyade memnunum.”
21 Aralık 1930 – Ahali Cumhuriyet Fırkası bakanlar kurulu kararıyla feshedildi.
21 Aralık 1930 – Atatürk’ün, öğleden sonra Kırklareli Türkocağı’nı ziyareti ve konuşması: “…Her ulus devlet hayatında, fikir hayatında ve ekonomik hayatta bir şeyler yapar; bir şeyler yaratır, işte bu üç hayatın toplamından meydana gelen değerlere ‘hars’ ya da ‘kültür’ denir.”
21 Aralık 1930 – Atatürk Kırklareli Ziya Gökalp İlk Mektebi (İlkokulu)’nde.
21 Aralık 1930 – Atatürk’ün, Kırklareli Türkocağı hatıra defterine yazdıkları: “Kırklareli Türkocağı’nda çok kıymetli arkadaşlarla geçirdiğim zamanın hatırasını ölmez hislerle saklayacağım.”
21 Aralık 1930 – Atatürk’ün, saat 15.30’da Kırklareli’nden hareketle yolda Çorlu’ya uğrayarak saat 17.30’da Edirne’ye gelişi.
22-25 Aralık 1930 – Atatürk Edirne’de.
22 Aralık 1930 – Atatürk’ün, Edirne Cumhuriyet Halk Partisi Merkezi’ni ziyareti ve heyetlerle görüşmesi.
23 Aralık 1930 – Menemen’de İnkılaplar aleyhine ayaklanma çıktı. Öğretmen yedek subay Kubilay şehit edildi. Menemen’de, Kubilây adlı yedek subay öğretmenin, bir kısım gericiler tarafından şehit edilmesi.
23 Aralık 1930 – Menemen’de Cumhuriyet karşıtı olayda yedek subaylığını yapmakta olan öğretmen Kubilay şeriat isteyenler tarafından öldürüldü. Genç Cumhuriyet rejiminin 1925 yılındaki Şeyh Sait isyanından sonra tanık olduğu ikinci önemli irtica olayı, “Menemen Olayı – Kubilay Olayı” olarak tarihe geçti. Menemen olayının izleri toplumsal bellekten hiç silinmedi. Kubilay “devrim şehidi” olarak simgeleşti.
23 Aralık 1930 – Atatürk’ün, Edirne’de özel girişime ait Çeltik İşletmesi’ni, pirinç tarlalarını gezişi ve köylülerle görüşmesi.
23 Aralık 1930 – Türkiye ile Yunanistan arasında, nüfus mübadelesi gerçekleştirildi.
24 Aralık 1930 – Atatürk’ün, Edirne’de bazı okulları ve Belediye’yi ziyareti, incelemelerde bulunması.
24 Aralık 1930 – Atatürk’ün Edime Mekteplerini (Okullarını), Atatürk Edirne İlköğretim okulunu, Edirne Kız Muallim Mektebi (Öğretmen Okulu)’nu, Edime Erkek Muallim Mektebi (Öğretmen Okulu)’nu, Edime Erkek Lisesi’ni, Edime Orta Mektebi (Ortaokulu)’ni, Edime Erkek Yatı Mektebini (Ortaokulunu) ve Edime Sanayi Mektebi (Sanat Okulu)’nu ziyareti.
25 Aralık 1930 – Atatürk’ün, sabah Edirne Türk Ocağı’nı ziyareti, gençlerle görüşmesi, gösterdikleri içten duygu ve sevgi gösterileri nedeniyle Edirnelilere teşekkürü.
25 Aralık 1930 – Atatürk Edirne müzesini ve Selimiye camisini ziyaret etti.
25 Aralık 1930 – Atatürk’ün, öğleden sonra Edirne’den ayrılışı ve akşam İstanbul’a dönüşü.
25 Aralık 1930 – Atatürk, Edirne’den otomobille hareketini takiben Havsa’da 15 dakika kadar Cumhuriyet Halk Partisi binasını ziyaret etmiş, daha sonra Babaeski’ye gelerek, Belediye’yi ziyaretini takiben İstanbul’a dönmek üzere trenle ayrılmıştır.
27 Aralık 1930 – Dolmabahçe Sarayı’nda, Atatürk’ün başkanlığında İsmet (İnönü), Fevzi (Çakmak), Kâzım (Özalp), Fahrettin (Altay) Paşalar ve İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’nın katılmasıyla Menemen olayı ile ilgili bir toplantı yapılması.
28 Aralık 1930 – Atatürk’ün, Kubilây’ın Menemen’de şehit düşmesi nedeniyle orduya başsağlığı mektubu: “…Büyük ordunun kahraman genç subayı ve Cumhuriyet’in ülkücü öğretmen topluluğunun kıymetli üyesi Kubilây’ın temiz kanı ile Cumhuriyet, hayatiyetini tazelemiş ve kuvvetlendirmiş olacaktır!”
28 Aralık 1930 – 23 Aralık 1930 Salı günü meydana gelen olay üzerine Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, 28 Aralık’ta orduya başsağlığı mesajı yayınladı.
28 Aralık 1930 – Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa da aynı tarihte yayımladığı bir tamim ile Atatürk’ün mesajını orduya tebliğ etti.
29 Aralık 1930 – Atatürk’ün, İstanbul Çarşıkapı’daki Ayakkabıcılar Cemiyeti Merkezi’ni ziyareti, üyelerle görüşmesi, yerli kunduraların sunulduğu sergiyi gezişi ve Cemiyet’in hatıra defterine yazdıkları: “…Kunduracılar sergisinde gördüğüm her türlü ayakkabılar, sanatkârlarımızın çok ilerlemiş bulunduklarını ispat eden eserlerdir. Vatandaşlara yerli ayakkabılara rağbet göstermelerini tavsiye ederim.”
31 Aralık 1930 – İstanbul Darülfünun’da (Üniversite) Menemen olayı (Kubilay Olayı) nedeniyle miting düzenlendi.
31 Aralık 1930 – Menemen ile Balıkesir ve Manisa’da l ay süre ile sıkıyönetim ilan edildi. Menemen olayı nedeniyle Menemen ve Manisa’da bir ay müddetle örfi idare ilan edildi.
Bu memleket tarihte Türk’tü, şimdi de Türk’tür ve ebediyen Türk olarak yaşayacaktır. (1923, Adana) Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK
Not: Lütfen varsa hata ve noksanları yorum yaparak bildiriniz.
Sayfayı yazdırın
