İngiliz Girişimleri
İngilizler Mustafa Kemal Paşa’yı görevden aldırttıkları halde millî hareketin durmadan geliştiğini, millî kongreler yoluyla yönetimin Anadolu’ya kaydığını görmekteydiler. Dolayısıyla Erzurum ve Sivas Kongrelerini engellemek için ellerinden geleni yapmaktaydılar. Erzurum’da ki İngiliz Yarbayı Rawlinson’un tehditleri Mustafa Kemal tarafından şiddetle reddedilmişti. Sivas Kongresini Ali Galip – Kürt aşiretleri – İngiliz Binbaşı Noel düzeninin yanı sıra, Samsun ile Urfa – Maraş yöresinden getirilecek kuvvetlerle kongreyi dağıtma tehditleri işe yaramamıştı.
Buna karşılık İngilizler Eskişehir Mutasarıfı ve Konya Valisi Cemal Bey‟ in İstanbul yanlısı tutumları da dikkate alarak Batı Anadolu Kuva-yi Millîyesi ile Doğu Anadolu’nun ilişkilerini kesmek maksadıyla Haydarpaşa – Konya demiryolunu denetimlerine almak amacıyla yöredeki güçlerini takviye ettiler. Bunu engellemek için, Kongre Ali Fuat (Cebesoy) Paşa‟ yı Batı Anadolu Kuva-yi Millîye Başkomutanlığına getirmişti.
Ali Fuat Paşa bir taraftan Geyve Boğazından Doğuya hiçbir yabancı kuvvetin geçirilmemesini kararlaştırmış, diğer taraftan da İngilizlerin güçlü bir şekilde bulundukları Eskişehir’i kuşatma altına almıştı. Buna karşılık İstanbul’da Millî Savunma Bakanı Süleyman Şefik Paşa, görevden alındığı halde birliklerinin başından ayrılmayan Ali Fuat Paşa’yı havada bırakmak için XX. Kolordu Karargâhını dağıtmıştı. Bunun yerine oluşturulan V. Kolordu’ya Kiraz Hamdi Paşa’yı atamıştı. Ne var ki Kiraz Hamdi Paşa görevden ayrılmaya mecbur kaldı.
Durumu dikkate alan İngilizler tutumlarını değiştirmişler, Anadolu’da yer işgal etmemek ve Millîcilerle açıktan silahlı çatışmaya girmemek politikasına yönelmişlerdi. İstanbul’daki ingiliz Yüksek Komiseri Amiral Sir J.de Robeck daha 17 Eylül’de Mustafa Kemal hareketinin gittikçe yayıldığını bunun bağımsız bir Anadolu Cumhuriyet’ine doğru hızla geliştiğini, hareketin Millî Savunma Bakanlığınca da desteklendiğini; barış antlaşması Hükümetce kabul edilse bile bunu millîyetçilere kabul ettirmek için silâh kullanmak gerektiğini; Yunanlılar ve İtalyanlar Anadolu’da kaldıkça bunun sürüp gideceğini belirterek âcilen barış yapılmasını istemişti.
Millîcilerle bir çatışmaya girmek istemeyen İngilizler Merzifon, Samsun, Kütahya’yı boşalttılar. Eskişehir halkı İngiliz birliklerinin varlığına rağmen, 3 Ekim’de İstanbul yanlısı mutassarrıfı görevden uzaklaştırdı. İstanbul’un çok güvendiği, İngiliz Muhipler Derneği üyesi Cemal Bey de Refet Bey‟in bölgede görevlendirilmesi üzerine, işgalci İtalyanların desteğiyle İstanbul’a kaçtı.
Neticede İngilizlerin Batı Anadolu Kuva-yı Millîyesini, Doğudan ayırmak plânı Ali Fuat Paşa’nın gayretiyle başarısızlığa uğradı ve İngiliz birlikleri, İstanbul – Mustafa Kemal çatışması olayında tarafsızlık politikasını benimsemek zorunda kaldılar.
Sayfayı yazdırın
