1938 yılında Atatürk

1938 : SONSUZA YOLCULUK “ALEYKÜMSELAM”

---

1 Ocak 1938 – Atatürk’ün, yeni yıl nedeniyle kendisine gönderilen kutlama telgraflarına Anadolu Ajansı aracılığıyla açık teşekkürü.

1 Ocak 1938 – Atatürk’ün, gece saat 23.45’de -o günlerde ağır bir grip geçirmekte olan- İsmet İnönü’ye mektubu: “Benim sevgili dostum, kardeşim, aziz evlâdım! Dün akşam yeni yıl tebrikini aldım, çok duygulandım. Derhal Başyaverimle, senin hakkındaki sarsılmaz kardeşlik ve arkadaşlık hislerimle tebriklerimi bildirdim. Bu defa biraz uzunca süren rahatsızlığın, senden ziyade beni üzdü. Zaman zaman, seni yatağında ziyareti düşündüm; rahatsız olmandan sakınarak bunu dolaylı yaptım. Artık iyisin! Yakın aldığım haberler, bunu doğrulamaktadır. Tekrar yeni senenin, senin, benim ve bütün Türk milletinin huzur, sükûn ve parlaklıklar ile karşılaşacağının müjdesi gibi gördüğümü, size ulaştırıyorum. ..Derin muhabbetle, sarsılmaz kardeşlik, arkadaşlık hisleriyle gözlerinden öperim” [Kocatürk]

1 Ocak 1938 – Şark Demiryolları, Türk idaresi tarafından işletilmeye başlandı.

2 Ocak 1938 – 1937 harekâtına rağmen ıslah olmayan Kürt aşiretleri Dersim’de yine ayaklandı. (7 Jandarma erini pusuyla şehit ettiler. Karakol basıp iki eri daha şehit ettiler.) (Cumhuriyet tarihi yalanları, Sinan Meydan)

4 Ocak 1938 – Atatürk’ün, Çankaya’da akşam sofrada yazdırdıkları: “…Biz bir Türk bestesini dinlediğimiz zaman, ondan geçmişin uyanma bırakması lâzım gelen hikâyesini kalbimize giren oklar gibi duymak isteriz. Acı olsun, tatlı olsun biz bir beste dinlerken ve farkında olmaksızın hislerimizin incelir olduğunu duymak isteriz. Bütün bunlardan başka musikiden beklediğimizin maddî, fikri ve hissî uyanıklık ve çevikliğin kuvvetlenmesi olduğuna şüphe yoktur. Yeni şairlerimizden, ediplerimizden, musikî bilginlerimizden ve bilhassa ses sanatkârlarından istediğimiz ve aradığımız bunlardır.”

4 Ocak 1938 – Mustafa Kemal’in Afet İnan’a mektubu; “… Hatay işi dil işini geride bıraktı. Kafam yalnız onunla meşgul.” (Akl-ı Kemal, C.4, Sinan Meydan)

7 Ocak 1938 – Atatürk Orman Çiftliği bu tarihte çıkarılan 3308 sayılı kanunla 13 Ekim 1938 yılında Devlet Ziraat İşletmeleri kurumuna bağlandı. Bu kanunla özelleştirme yapılabiliyor ve arazi kurumlara terk edilebiliyordu. 7 Haziran 1949 yılında bu kanun yürürlükten kaldırıldı.

8 Ocak 1938 – Atatürk’ün, öğleden sonra Genelkurmay Başkanlığı’na giderek Mareşal Fevzi Çakmak’la, daha sonra Başbakanlığa gelerek Celâl Bayar’la görüşmesi.

10 Ocak 1938 – 3295 sayılı kanunla Denizbank kuruldu. 1934 yılında İstanbul Liman işletmeleri kurulmuştu.

14 Ocak 1938 – Atatürk’ün, akşam Tevfik Rüştü Aras’ın kaldığı Hariciye Köşkü’ne gidişi, akşam yemeğini burada yemesi.

14 Ocak 1938     Türkiye-Irak-İran-Afganistan arasında aktedilen “Sadabat Paktı” T.B.M.M’de onaylandı.

17 Ocak 1938 – Atatürk’ün, dört yeni denizaltı gemisinin isimlendirilmesi hakkında Başbakan Celâl Bayar’a el yazısıyla direktifi: “Yeni dört denizaltı gemilerimiz için bulduğumuz isimler şunlardır: 1) Saldıray 2) Batıray, 3) Atılay, 4) Yıldıray. Bunların manalarını izaha bile hacet olmadığı kanaatindeyim. Mânaları, som Türkçe olan bu kelimelerin kendisindedir; yani saldıran, batıran, atılan, yıldıran.”

18 Ocak 1938 – Atatürk’ün, İçişleri Bakanlığı’nda “İstanbul plân ve maketini incelemesi ve ilgililerden bilgi alışı.

20 Ocak 1938 – Atatürk’ün, Yalova’ya gitmek üzere akşam Ankara’dan trenle Derince’ye hareketi.

20 Ocak 1938 – Atatürk Yalova da dinlenmek üzere Ankara’dan İzmit’e giderken 20 Ocak 1938 günü Eskişehir garında durdu.

21 Ocak 1938 – Atatürk’ün, trenle İzmit üzerinden Derince’ye gelişi, buradan Akay vapuru ile Yalova’ya geçişi ve yeni yapılan Termal Otel’in ilk misafiri oluşu.

22 Ocak 1938 – Atatürk İzmit üzerinden Derince’ye geçti.

22 Ocak 1938 – Atatürk’ün son kez Yalova’ya gelmesi. (Derince’den vapurla Yalova’ya, oradan yeni yapılan termale geçmesi.) (Atatürk’ün yanı başında, M. Kemal Ulusu)

22 Ocak 1938 – Atatürk’ün, bazı şikâyetleri üzerine Yalova’da Dr. Nihat Reşat Belger tarafından muayenesi ve ilk defa olarak “siroz başlangıcı” teşhisinin konulması (bu teşhis, daha sonra diğer hekimlerle beraber Fransa’dan davet edilen Prof. Dr. Fiessinger tarafından da doğrulanmıştır). Dr. Nihat Reşat Belger, Atatürk’ü muayene ettiği dönemde Yalova Kaplıcası işletme Müdürü ve Başhekimi olarak görev yapıyordu. Hem İstanbul’da hem Paris’te tıp eğitimi görmüş, değerli bir iç hastalıkları uzmanı idi; ancak profesör unvanını taşımıyordu. 1938 yılı ortalarına doğru İstanbul Tıp Fakültesi Hidroklimatoloji profesörlüğüne atandı ve 1943 yılına kadar üniversitede hizmet verdi. Atatürk’ün sağlığı ile ilgili olarak düzenlenen raporların hiçbirinde profesör unvanını kullanmadı. [Kocatürk]

22 Ocak 1938 – Bursa’daki Merinos fabrikasının açılış töreni için Yalova’ya geldi. Yalova kaplıcalarının müdürü doktor Nihat Reşat Belger tarafından muayene edildi. İlk ve doğru teşhisi işte bu doktor koydu. “Kanaatim o kadar kesindir ki, teşhisimin isabetinde şüphenin gölgesi yoktur, karaciğeriniz büyümüş ve sertleşmiş, kaşıntının sebebi budur, karaciğer rahatsızlığıdır” dedi! (Kaynak: Yılmaz Özdil, Mustafa Kemal)

22 Ocak 1938 – Yalova’da ‘Termal Oteli’ açıldı.

23 Ocak 1938 – Atatürk’ün, Yalova’ya çağrılan Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp tarafından muayenesi.

23 Ocak 1938 – Dr. neşet Ömer Yalova’da Atatürk’ü muayene etmiş ve Reşat Belger hastalığın karaciğer büyümesi ve sertleşmesi olduğu sonucuna varmışlardı.

24 Ocak 1938     İzmir Telefon İşletmesi Hükümetçe satın alındı.

25 Ocak 1938 – Atatürk’ün, Yalova’da eski Mısır Hidivi Abbas Hilmi Paşa’yı kabulü.

26 Ocak 1938 – Cenevre’de başlayan Türkiye ile Fransa arasındaki görüşmelerde Hatay sorunu ele alındı.

1 Şubat 1938 – Sümerbank Gemlik Suniipek Fabrikası Atatürk tarafından işletmeye açıldı.

1 Şubat 1938 – Atatürk’ün, öğleden sonra Yalova’dan Bursa’ya hareketi, yolda Gemlik Suni İpek Fabrikası’nın açılış törenini şereflendirmesi ve Fabrika’nın şeref defterine yazdıkları: “Suni İpek Fabrikası’nı ziyaretten duyduğum bahtiyarlık büyüktür. Bu değerli kurumun millet için kutlu olmasını dilerim.”

1 Şubat 1938 – Atatürk’ün, saat 16.30’da Yalova’dan Bursa’ya gelişi ve Çelikpalas Oteli’nde kalışı.

2 Şubat 1938 – Bursa Merinos Fabrikası’nın Atatürk tarafından törenle açılması.

2 Şubat 1938 – Bursa kaplıcalardaki 34.380 liralık hissesini ve otele bitişik köşkünü Bursa belediyesine bağışladı. (Panzehir, Sinan Meydan)

3 Şubat 1938 – Atatürk’ün, öğleden sonra Bursa’dan Mudanya’ya hareketi, Mudanya’dan Ege vapuruyla İstanbul’a gelişi ve geceyi vapurda geçirişi.

4 Şubat 1938 – Atatürk’ün, saat 12.00’de Ege vapurundan Dolmabahçe Sarayı’na geçişi.

6 Şubat 1938 – Atatürk’ün, akşam Park Otel’e gelişi, yemeği buradan yemesi, geç saatlerde Dolmabahçe Sarayı’na dönüşü.

7 Şubat 1938 – Atatürk’ün,  öksürük ve  göğüs  ağrısı   nedeniyle  gece Dolmabahçe Sarayı’na çağrılan Dr. Nihat Reşat Belger tarafından muayenesi ve zatürree (pnömoni) teşhisinin konulması (Atatürk, bu teşhis üzerine 10 gün kadar tedavi altına alınmıştır).

8 Şubat 1938 – Atatürk’ün, Prof. Dr. Neşat Ömer İrdelp ve Dr. Nihat Reşat Belger tarafından tekrar muayenesi ve zatürree tedavisine devam edilmesi.

19 Şubat 1938 – Atatürk’ün, Ankara’dan İstanbul’a gelen İsmet İnönü’yü kabulü. (İsmet İnönü, Atatürk’ün daveti üzerine bir hafta kadar Dolmabahçe Sarayı’nda misafir olarak kalmış, 24 Şubat 1938 günü onunla beraber trenle Ankara’ya hareket etmiştir). [Kocatürk]

19 Şubat 1938 – İçişleri Bakanı ve Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreteri Şükrü Kaya’nın, halkevlerinin 6. kuruluş yıldönümü nedeniyle Atatürk’e telgrafı: “Yarattığınız büyük idealler içinde çalışarak gösterdiğiniz yüksek hedefe bir an evvel varmak isteyen halkevleri, bugün 6. yıldönümünü coşku ile kutladılar. Bu güzel vesile ile de Büyük Şeflerine inan ve bağlılıklarını bir daha coşku ile tekrarladılar.”

21 Şubat 1938 – Atatürk’ün, halkevlerinin 6. kuruluş yıldönümü nedeniyle kendisine gönderilen telgraflara Anadolu Ajansı aracılığıyla açık teşekkürü.

22 Şubat 1938 – Atatürk’ün, halkevlerinin 6. kuruluş yıldönümü nedeniyle İçişleri Bakanı ve C.H.P. Genel Sekreteri Şükrü Kaya’nın 19 Şubat 1938 tarihli telgrafına cevabı: “Kültür alanındaki gelişmemizde önemli bir vazife gören halkevlerinin yıldönümü münasebetiyle gönderdiğiniz telgraftan çok duygulandım. Teşekkür eder ve halkevlerine bilinçli ve ışıklı çalışmalarında başarılar dilerim.” [Kocatürk]

24 Şubat 1938 – Atatürk’ün, İsmet İnönü ile beraber akşam trenle İstanbul’dan Ankara’ya hareketi.

25 Şubat 1938 – Atatürk’ün, İsmet İnönü ile beraber İstanbul’dan Ankara’ya Gelişi.

25 Şubat 1938 – Atatürk’ün, Çankaya’da Yunanistan Başbakanı ve Balkan Antantı Konseyi Başkanı General Metaxas, Yugoslavya Başbakanı Stoyadinoviç ve Romanya Dışişleri Müsteşarı Commen’i ayrı ayrı kabulü ve görüşmesi.

27 Şubat 1938 – Atatürk’ün, akşamüzeri Çankaya’da, Balkan Antantı Konseyi üyeleri şerefine çay ziyafeti. Atatürk, Balkan Antantı konseyi üyeleriyle Ankara’da bir araya geldi.

27 Şubat 1938 – Atatürk’ün,  akşama doğru  şiddetli bir burun  kanaması geçirmesi (bu kanama nedeniyle, akşam Balkan Antantı üyeleri şerefine verilen yemeğe geç gelmiştir).

27 Şubat 1938 – Atatürk’ün, akşam Hariciye Köşkü’nde Balkan Antantı Konseyi üyeleri şerefine verilen yemek ve kabul töreninde bulunması ve Balkan gazetecilerine demeci: “Balkan ittifakı, bizim öteden beri samimiyetle üzerinde durduğumuz bir idealdir. Bu idealin her gün geniş bir saha üzerinde daha ziyade genişlemesini görmekle bahtiyarım.” [Kocatürk]

28 Şubat 1938 – Atatürk’ün, Balkan Antantı ile ilgili olarak Yunan gazetecilerine demeci: “Uzun barış devreleri tarihte nadirdir. İçinde bulunduğumuz devreyi mümkün olduğu kadar uzatmak için elden gelen gayreti ve iyi niyeti sarf etmeliyiz. Milletleri idare edenler için ilk ve en müşkül vazife, şahsî gurura kapılmaktan kendilerini korumaktır. Herkesi memnun edecek bir adalete varmak güçtür. Mutlak mânada bir hakkaniyet belki hiçbir zaman dünya yüzünde kurulamayacaktır. Bununla beraber bütün kuvvetlerimizi bu yüksek ideale doğru çevirmeli ve buna yaklaşmak için elden neler gelirse hepsini yapmalıyız.”

28 Şubat 1938 – Atatürk’ün, Başbakan Celâl Bayar’ı kabulü ve yabancı hekim getirilme isteğine karşı söyledikleri: “Ortada Hatay meselesi var; hastalığım dışarıda duyulursa fena olur. Dr. Neşet Ömer’le konuş: bizim doktorlar bir muayene ve konsültasyon yapsınlar…”  [Kocatürk]

28 Şubat 1938 – Atatürk’ün, Çankaya’da İsmet İnönü’yü kabulü.

28 Şubat 1938 – Beş doktordan oluşan heyet konsültasyon yaptı. Karaciğerde büyüme, siroz başlangıcı ve ayak bileğinde ödem saptandı.

28 Şubat 1938 – Mustafa Kemal’in sağ akciğerinde tespit edilen gayri tabiliğin 12 Ağustos 1921 tarihli kırıktan kaynaklandığı değerlendirildi. (Sonsuza Yolculuk, Yrd. Doç. Dr. Ali Güler)

4 Mart 1938 – Atatürk’ün, akşamüzeri, Evkaf Apartmanı’nda faaliyet gösteren Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’ni ziyareti ve ilgililerden çalışmalar hakkında bilgi alışı.

4 Mart 1938 – Atatürk Ankara Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde

6 Mart 1938 – Atatürk’e, Çankaya’da Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp, Prof. Dr. Akil Muhtar Özden, Dr. Hüsamettin Kural, Dr. Ziya Naki Yaltırım ve Dr. Asım Arar’dan oluşan bir hekim grubu tarafından muayene ve konsültasyon yapılması.

6 Mart 1938 – Atatürk’ün, akşam, Yeni Sinema’da ses sanatkârı Melek Tokgöz ve saz arkadaşlarının konserini izlemesi.

9 Mart 1938 – Atatürk’ün, Ankara Halkevi’nde güreş karşılaşmalarını izlemesi.

10 Mart 1938 – Atatürk’ün, akşamüzeri Gazi Orman Çiftliği’ne, daha sonra Anadolu   Kulübü’ne  gidişi,  akşam  Çankaya’ya dönüşü.

11 Mart 1938 – Atatürk’ün, Etimesgut Türkkuşu Meydanı’nda, uçuşları izlemesi ve uçuş yapan gençleri tebrik edişi.

12 Mart 1938 – Atatürk’ün,   İstanbul  Üniversitesi Tıp Fakültesi  Öğretim Üyelerinden Prof. Dr. Frank tarafından -davet üzerine- muayenesi.

12 Mart 1938 – Atatürk’ün, akşam Başbakan Celâl Bayar’ın evine gidişi, akşam yemeğini burada yemesi.

13 Mart 1938 – Atatürk’ün, Çankaya’da özel hekimi Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp’i kabulü ve görüşmesi.

13 Mart 1938     Kurtuluş Savaşı komutanlarından Orgeneral Cevat Çobanlı öldü.

15 Mart 1938 – Atatürk’ün, Başbakan Celâl Bayar’ı kabulü ve onun yabancı hekim getirilmesi isteğini tekrarlaması üzerine cevabı: “Çocuk, ne yapacaksan çabuk yap; ben hastayım!” [Kocatürk]

22 Mart 1938 – Atatürk’ün, Çankaya’da Başbakan Celâl Bayar ve İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’yı kabulü.

24 Mart 1938 – Devlet tarafından Cumhurbaşkanı için satın alınan Savarona yatına, İngiltere’nin Southampton limanında bayrak çekme merasimi. Törende Londra Büyükelçimiz Fethi Okyar da hazır bulunmuş, yat teslim alınışını takiben Hamburg’da inşa edildiği fabrikada bakımdan geçirilip bazı değişiklikler yapıldıktan sonra 22.5.1938 günü buradan hareketle 1.6.1938’de İstanbul’a gelmiştir. [Kocatürk]

24 Mart 1938 – Atatürk’ün, Çankaya’da Başbakan Celâl Bayar’ı kabulü.

28 Mart 1938 – Paris’ten davet edilen Prof. Dr. Fiessinger’in Ankara’ya gelişi ve Çankaya’da Atatürk’ü muayenesi.

28 Mart 1938 – Ankara’ya gelen Fransız Prof. Dr. Fissenger Mustafa Kemal’i muayene etti, karın kısmında az da olsa su toplandığını tespit etti.

29 Mart 1938 – Atatürk’ü muayene eden Prof. Dr. Fiessinger’in, hazırladığı raporu Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği’ne sunması.

30 Mart 1938 – Atatürk’ün hastalığı hakkında Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğince ilk defa resmi tebliğ yayınlaması. Cumhurbaşkanlığı genel sekreterliği Atatürk’ün sağlık durumunda endişe verecek bir durum olmadığını, doktorlar tarafından kendisine istirahat önerildiği yolunda bir açıklama yapıldı.

30 Mart 1938 – Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği’nin, -Fransa’dan da­vet edilen Prof. Dr. Fiessinger’in Atatürk’ü muayenesinden sonra- Atatürk’ün hastalığı hakkında ilk resmî bildiri yayımlaması (bu bildiride, Fiessinger’in muayenesi sonucu Atatürk’ün sağlığında endişe verici bir durum olmadığının belirlendiği ve kendisine 1,5 ay kadar istirahat tavsiyesinin yeterli görüldüğü belirtilmiştir). [Kocatürk]

30 Mart 1938 – Prof. Dr. Fiessinger’in, akşam Ankara’dan trenle İstanbul’a hareketi.

30 Mart 1938 – Atatürk’ün, Çankaya’da Başbakan Celâl Bayar’ı kabulü.

30 Mart 1938 – Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğinin, Fransa’dan davet edilen Prof. Dr. Fissenger’in ATATÜRK’ü muayenesinden sonra ATATÜRK’ün hastalığı hakkında ilk resmî bildiri yayımlaması. (Bu bildiride, Fissenger’in muayenesi sonucu ATATÜRK’ün sağlığında endişe verici bir durum olmadığının tespit edildiği ve kendisine 1,5 ay kadar istirahat tavsiyesinin yeterli görüldüğü belirtilmiştir.)

31 Mart 1938 – Prof. Dr. Fiessinger’in, akşam ekspresle İstanbul’dan Paris’e hareketi ve gazetecilere Atatürk hakkında söyledikleri: “Bu kadar dinamizmin, bu kadar zekâ ve canlılığın bir arada toplanması pek enderdir. Zamanımızın birçok büyük adamlarıyla temas ettim; fakat Büyük Şefiniz Atatürk, bunlardan hiçbiriyle bir tutulamaz!” [Kocatürk]

31 Mart 1938 – Atatürk’ün, Çankaya’da Genelkurmay Başkanı  Mareşal Fevzi Çakmak’ı kabulü.

7 Nisan 1938 – İstanbul’da Balkan Matbuat Birliği ile Balkan Paktı Ekonomik Konseyi toplandı.

11 Nisan 1938    Üsküdar ve Kadıköy Su Şirketi satın alındı.

13 Nisan 1938 – Atatürk’ün, Çankaya’da Başbakan Celâl Bayar ve İsmet İnönü’yü kabulü.

15 Nisan 1938 – Atatürk’ün, Çankaya’da Başbakan Celâl Bayar ve Adalet Bakanı Şükrü Saraçoğlu’nu kabulü.

18 Nisan 1938 – Atatürk’ün, Çankaya’da Başbakan Celâl Bayar ve Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras’ı kabulü.

21 Nisan 1938 – Atatürk’ün, Çankaya’da Genelkurmay Başkanı  Mareşal Fevzi Çakmak’ı kabulü.

2 Mayıs 1938 – Mussolini kupası Uluslararası binicilik yarışmasında Türk binicilik ekibi takım halinde birinci oldu. (Atatürk’ün yanı başında, M. Kemal Ulusu)

5 Mayıs 1938 – Atatürk’ün, saat 13.00’de otomobille Gazi Orman Çiftliği’ne gidişi, öğle yemeğini burada yemesi, akşamüzeri Çankaya’ya dönüşü.

7 Mayıs 1938 – Atatürk’ün, öğleden evvel otomobille Çubuk Barajı’na kadar gezinti yapması, öğleyin Çankaya’ya dönüşü.

11 Mayıs 1938 – Atatürk, çiftliklerini ve taşınmazlarını ulusa bağışladı.

11 Mayıs 1938 – Atatürk’ün, Başbakanlığa gönderdikleri 11 Haziran 1937 tarihli telgrafla hazineye hediye ettikleri çiftliklerinin resmî işlemlerinin tamamlanarak kendisi tarafından imza edilmesi.

11 Mayıs 1938 – Atatürk’ün, mülkiyeti üzerinde olan -11 Haziran 1937 günkü bağışı dışında- Ulus Matbaası’nı, bütün demirbaş eşyası ve civarındaki arsalarıyla beraber Cumhuriyet Halk Partisi’ne bağışlaması (Atatürk, bugün ayrıca Hipodrom ve Stadyum civarındaki arsaları ve çarşı içerisindeki bir otel ve altındaki dükkânları da Ankara Belediyesi’ne bağışlayarak resmî işlemlerini imzalamıştır). [Kocatürk]

11 Mayıs 1938 – Atatürk, Ankara’daki Ulus matbaasını, eşyalarını ve bir ev arsasını CHP’ne bıraktı. (Panzehir, Sinan Meydan)

11 Mayıs 1938 – Atatürk, Ankara’da hipodrom ve stadyum civarı arsaları ile bir otel ve altı dükkânı Ankara belediyesine bıraktı. (Panzehir, Sinan Meydan)

13 Mayıs 1938 – Atatürk’ün, Çankaya’da Adalet Bakanı Şükrü Saraçoğlu’nu kabulü.

14 Mayıs 1938 – Atatürk’ün,  akşamüzeri   Gazi  Orman  Çiftliği’ne  gelişi, akşam Çankaya’ya dönüşü.

14 Mayıs 1938 – Türklerle birlikte hareket eden Aleviler üzerinde şiddet ve baskılar artmıştır. Hatay’da yaşayan Aleviler Atatürk’e telgraf çekerek, kendilerine baskı yapıldığını duyurdu. Alevi kesim olmak üzere diğer unsurları Türkler aleyhine kışkırtmasına karşı bir takım çalışmalar yapılmıştır. Özellikle Fransızların Alevilere “Siz ne Türk, ne Arap ve ne de Müslümansınız, sizler ehli salip bakayası olduğunuzdan Türkler ve Araplar sizlere fena muamele yapmaktadırlar…” propagandası. Kaynak: atam.gov.tr

15 Mayıs 1938 – Atatürk’ün, akşamüzeri otomobille şehirde bir gezinti yapması, Anadolu Kulübü’ne gidişi, akşam Çankaya’ya dönüşü.

17 Mayıs 1938 – Atatürk’ün, sabah Gazi Orman Çiftliği’ne gelişi, öğleden sonra Çankaya’ya dönüşü.

18 Mayıs 1938 – Atatürk’ün, Çankaya’da Yugoslavya Savunma Bakanı Orgeneral Mariç’i kabulü.

19 Mayıs 1938 – Atatürk’ün, Çankaya’da saat 14.00’de Başbakan Celâl Bayar’ı kabulü.

19 Mayıs 1938 – Atatürk’ün, saat 15.00’den itibaren Gençlik ve Spor Bayramı nedeniyle 19 Mayıs Stadyumu’nda gösterileri izlemesi. Atatürk son defa 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı gösterilerini izledi ve Hatay sorunu ile ilgili olarak -rahatsızlığına rağmen- Güney gezisine çıktı.

19 Mayıs 1938 – Atatürk’ün, saat 17.00’de trenle Ankara’dan Mersin’e hareketi.

19 Mayıs 1938 – İngiltere Kralı VI. George’un, doğum yıldönümü nedeniyle Atatürk’e tebrik telgrafı.

19 Mayıs 1938 – Atatürk’ün Yugoslavya Savunma bakanı orgeneral Lujibomir MARİÇ’i Ankara’da  kabulü.

20 Mayıs 1938 – Atatürk’ün, saat 13.00’te Hatay Sorunu nedeniyle Ankara’dan trenle Mersin’e gelişi, askerî birliklerin geçit törenini izlemesi ve geceyi Mersin’de Vali Konağı’nda geçirişi. (20 – 24 Mayıs 1938)

20 Mayıs 1938 – Atatürk Mersin’e gitti. (27 Mayıs 1938’de İstanbul’a döndü. Döndüğünde yorgun ve bitkindi.)

21 Mayıs 1938 – Atatürk Mersin Viranşehir harabelerinde incelemelerde bulundu. Mersin’e döndü.

21 Mayıs 1938 – Atatürk’ün, doğum yıldönümünü kutlayan İngiltere Kralı VI. George’a teşekkür telgrafı.

22 Mayıs 1938 – Atatürk’ün, akşamüzeri, motorla Mersin kıyılarında bir deniz gezintisi yapması.

23 Mayıs 1938 – Atatürk’ün, bir süre Mersin Vali Konağı’nda istirahat edişi, daha sonra portakal bahçelerinde incelemelerde bulunması.

23 Mayıs 1938   İstanbul Elektrik Şirketi satın alındı.

24 Mayıs 1938 – Atatürk’ün, saat 13.00’te Mersin’den trenle hareket ederek saat 13.50’de Tarsus’a gelişi, burada bir saatlik istirahatten sonra Adana’ya hareketi, saat 16.30’da Adana’ya gelişi ve Atatürk Parkı önünde piyade ve topçu birliklerinin geçit törenini izlemesi, akşam trenle Ankara’ya hareketi.

24 Mayıs 1938   Atatürk’ün son kez geldiği Adana’da askeri geçit törenini izlemesi.

25 Mayıs 1938 – Atatürk’ün, Adana’dan trenle Ankara’ya dönüşü.

26 Mayıs 1938 – Atatürk, Ankara’dan son kez ayrıldı. Atatürk’ün, akşam trenle Ankara’dan İstanbul’a hareketi.

27 Mayıs 1938 – Atatürk’ün, Ankara’dan İstanbul’a gelişi (ölüm tarihine kadar İstanbul’da kalmıştır). [Kocatürk]

28 Mayıs 1938 – Atatürk’ün, akşamüzeri Dolmabahçe’den otomobille Florya’ya gelişi, akşam saat 21 .00’de tekrar Dolmabahçe Sarayı’na dönüşü.

28 Mayıs 1938 – Atatürk’ün, akşam Florya’dan Dolmabahçe Sarayı’na dönerken bir fenalık geçirmesi.

29 Mayıs 1938 – Atatürk’ün, akşam geçirdiği rahatsızlık üzerine Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp tarafından muayene edilmesi. (Neşet Ömer, bu muayenesinde karında su toplanmaya başladığını belirlemiştir). [Kocatürk]

31 Mayıs 1938 – Atatürk’ün, Dolmabahçe Sarayı’nda Başbakan Celâl Bayar’ı kabulü.

1 Haziran 1938 – Devlet tarafından Cumhurbaşkanı için satın alınan Savarona yatının İstanbul’a gelişi.

1 Haziran 1938 – Atatürk, Hatay’ı anavatana kavuşturan seyahatinin dönüşünde bakanlar kuruluna son kez başkanlık etti. (Sonraki tarihlerde 3 Mayıs 1938’de ikinci komaya girene dek her hafta cuma günü Dolmabahçe veya Savarona’da Başbakan’ı kabul edip bilgi alacaktır.)

1 Haziran 1938 – Atatürk, hekimlerin tavsiyesi üzerine Savarona yatında dinlenmeye başladı. Atatürk’ün, saat 15.30.’da Savarona yatına geçişi (Atatürk, bu tarihten 25 Temmuz 1938 gününe kadar yatta kalmıştır). [Kocatürk] Atatürk 1 Haziran 1938 günü saat 15.30’da yanında Hasan Rıza Soyak, Salih Bozok, Kılıç Ali ve Yaver Celal olduğu halde, Acar motoru ile Savarona Yatı’na gelmiştir. Atatürk evvelce planları görmüş ve yatı çok beğenmişti. Son zamanlarda giderek artan rahatsızlığı nedeniyle pek sevdiği bu yatta çoğu zamanını yatakta geçirdi. Bir gün şöyle dedi: -Bir çocuk oyuncağını bekler gibi bu yatı beklemiştim. Mezarım mı olacak bu tekne benim? Atatürk’ün Savarona’da geçirdiği altı hafta boyunca, kabine toplantıları düzenlendi, Romanya Kralı Carol da dahil olmak üzere önemli konuklar, devlet başkanları ağırlandı.

1 Haziran 1938 – Atatürk’ün ölümcül hasta olduğu sırada 1 Haziran 1938 Çarşamba günü saat 6.30’da Florya önlerinde demirleyen Savarona, aynı gün saat 12.30’da hareket ederek 13.45’de Dolmabahçe Sarayı’nın önünde demirlemiştir.

2 Haziran 1938 – Atatürk’ün, Savarona’da, Başbakan Celâl Bayar, İçişleri Bakanı Şükrü Kaya, İstanbul Valisi Muhittin Üstündağ’ı kabulü ve İstanbul imar projesi üzerinde görüşmesi.

2 Haziran 1938 – Atatürk’ün, Savarona’da Türk Tarih Kurumu ile Türk Dil Kurumu Kol Başkanlarını kabulü ve görüşmesi.

2 Haziran 1938 – Atatürk’ün, Savarona’da akşam yemeğinden sonra yatta kendisini ziyaret eden milletvekili hekimleri kabulü ve hastalığıyla ilgili görüşmesi.

3 Haziran 1938 – Devlet Havayolları Umum Müdürlüğü Kuruluş Kanunu kabul edildi.

3 Haziran 1938 – Atatürk’ün, saat 15.30’da Savarona yatı ile Dolmabahçe’den hareketle önce Yeşilköy-Florya, daha sonra Boğaz yönünde olmak üzere Marmara’da beş saat kadar süren bir deniz gezintisi yapması.

5 Haziran 1938 – Atatürk ve Ali Fuat (Cebesoy) Paşa barıştı. (Kurtuluş savaşı sonrasında Ali Fuat paşa muhalif Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasına geçti ve İzmir suikastı nedeniyle yargılanıp beraat etti.) Atatürk 5 Haziran 1938 yılında Ali Fuat Paşayı ve Fethi Okyar’ı Savarona’ya davet etmiş, ikiliyi burada iki ay misafir etmiştir.

8 Haziran 1938 – Prof. Dr. Fiessinger’in, çağrı üzerine Paris’ten 2. defa gelişi ve Savarona yatında Atatürk’ü muayenesi.

8 Haziran 1938 – Prof. Dr. Fissenger tekrar Türkiye’ye geldi. Savarona yatında Mustafa Kemal’i muayene etti. 10 Haziran’da ülkesine ayrıldı.

9 Haziran 1938 – Prof. Dr. Fiessinger’in, Atatürk’ün emri ile İstanbul’dan Ankara’ya gelerek safra kesesi iltihabından rahatsız bulunan İsmet İnönü’yü muayenesi, akşam tekrar İstanbul’a hareketi.

10 Haziran 1938 – Prof. Dr. Fiessinger’in, Atatürk’ün tedavisi hususunda gereken direktifleri verdikten sonra akşam İstanbul’dan Paris’e hareketi.

11 Haziran 1938 – Atatürk’ün, Ankara’dan İstanbul’a gelen Başbakan Celâl Bayar’ı Savarona yatında kabulü.

12 Haziran 1938 – Türkkuşu öğretmenlerinden Pilot E. Ali YILDIZ, 12 Haziran günü 14 saat 20 dakika planör uçuşu yaparak dünya rekoru kırdı.

14 Haziran 1938 – Atatürk’ün, Savarona yatından Cenevre’de bulunan Afet (İnan)’a mektubu: “…Tamamen iyileşme ümidi ve şansı kuvvetlidir.”

15 Haziran 1938 – Noter Kanunu kabul edildi.

15 Haziran 1938 – Türkiye’nin şartları göz önüne alınarak Medeni Kanun’daki evlenme yaşı kadınlarda 15’e, erkeklerde 17’ye indirildi.

15 Haziran 1938 – Amerika’daki Mark Twain Cemiyeti Başkanı’nın, resmini göndermesi nedeniyle Atatürk’e teşekkür mektubu: “Zamanımıza, geçmiş devirlerin Büyük İskender, Jül Sezar ve Napolyon’undan daha şanlı bir isim bıraktınız. Askerî ve sivil dehânız bütün insanlık tarihi üzerinde derinden etkili olmuştur.” [Kocatürk]

16 Haziran 1938 – Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü kuruldu. Spor artık devlet denetiminde.

16 Haziran 1938 – Türk medeni kanununda evlenme yaşına ait maddenin değiştirilmesi ile evlenme yaşı kızlar için 15, erkekler için 17’ye çıkarıldı. (Daha sonra 18 yaşından küçük olanlar için ana-baba izin şartı getirildi.)

16 Haziran 1938 – Atatürk’ün, Savarona’da, Başbakan Celâl Bayar, Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Araş, İçişleri Bakanı Şükrü Kaya ve daha sonra Maliye Bakanı Fuat Ağralı’yı kabulü ve görüşmesi.

16 Haziran 1938 – Atatürk’ün, Savarona yatında, o gün Balkan turuna çıkmak üzere kullandığı uçakla Yeşilköy’den Atina’ya uçacak olan Sabiha Gökçen’i kabulü ve söyledikleri: “Birkaç saat sonra senin büyük bir Balkan turuna çıktığını ve Türk kadınlığını göklerde şerefle temsil ettiğini, bütün dünya radyoları yayımlayacaklar, herkese duyuracaklar! ..Seni geçirmeye gelmek isterdim Gökçen; ama ne yazık ki bacaklarımda, dizlerimde derman bulamadım. Ama bu sözlerime sakın üzülme! Balkan turun, hepimiz için hayırlı olsun çocuğum!”

16 Haziran 1938 – Kadın Havacımız Sabiha Gökçen tek başına uçakla Balkan turuna çıktı. (Sabiha Gökçen’in Atatürk’ün isteği ile tek başına VULTEE-V tipi bir uçakla beş gün süreli İstanbul- Atina – Selanik – Sofya – Bükreş – İstanbul güzergâhında Balkan turu yapması.) (Benim Ailem, Yrd. Doç. Dr. Ali Güler)

17 Haziran 1938 – Sermayesinin tamamı devlet tarafından verilmek suretiyle kurulan ‘İktisadi Teşekküllerin Teşkilatı ile İdare Murakebeleri Hakkında Kanun’ TBMM’de kabul edildi.

18 Haziran 1938 – Hususi yatı ile seyahate çıkan Romanya Kralı Karol’un İstanbul’a gayri resmi ziyaret için uğraması, Atatürk’ü ziyaret etmesi. (Atatürk’ün yanı başında, M. Kemal Ulusu)

19 Haziran 1938 – Romanya Kralı II. Carol, Atatürk’ü İstanbul’da ziyaret etti.

19 haziran 1938 – Atatürk’ün, Savarona yatında Romanya Kralı II. Carol’u kabulü ve görüşmesi.

20 Haziran 1938 – Atatürk’ün,   Hatay sorunu  nedeniyle  Savarona yatında Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak’ın da katıldığı dört buçuk saat süren Bakanlar Kurulu olağanüstü toplantısına başkanlık edişi

20 Haziran 1938 – T.B.M.M’de kabul edilen “Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki 2739 Sayılı Kanuna Ek Kanun” ile 19 Mayıs günü “Gençlik ve Spor Bayramı” kabul edildi.

20 Haziran 1938 – ‘Dağ Başını Duman Almış’ marşı Gençlik ve Spor Bayramı marşı olarak kabul edildi.

20 Haziran 1938 – 19 Mayıs tarihi “Gençlik ve Spor Bayramı” olarak kabul edilirken, bu bayramın marşı da ‘Dağ başını duman almış’ marşı kabul edildi. (Akl-ı Kemal, c.1, Sinan Meydan)

21 Haziran 1938 – Türkiye Milletler Cemiyeti’ne bir nota verdi. Notada Türkiye’nin Hatay’daki Milletler Cemiyeti Komisyonu ile ilişkilerini kestiği bildirildi.

21 Haziran 1938 – Atatürk’ün, Savarona yatında, kullandığı uçakla Balkan turunu tamamlayarak bugün Yeşilköy’e inen Sabiha Gökçen’i kabulü ve söyledikleri: “Gökçen, döndüğüne sevindim. Beni çok mutlu ettiğini biliyor musun bu yaptıklarında? Kaç gündür dünya ajanslarını dikkatle izliyorum. Hepsi senden uzun uzun sitayişle bahsediyorlar. Türk gençlerini, Türk kızlarını şerefle temsil ettin çocuğum. Bu, benim için en büyük mükâfat sayılır!”

24 Haziran 1938 – Toprak mahsulleri ofisi kuruldu. (Türkiye üzerine notlar, Metin Aydoğan)

24 Haziran 1938 – Türkiye Hatay’daki Milletler Cemiyeti Komisyonu ile her türlü ilişkiyi kestiğini bildirdi.

24 Haziran 1938 – Hatay’da siyasi partiler feshedildi.

24 Haziran 1938 – Atatürk’ün, Savarona yatı ile akşamüzeri İstanbul’dan Erdek’e gelişi, gece saat 21.30’da Erdek’ten İstanbul’a hareketi (Atatürk, Erdek’te donanmamız tarafından selâmlanmış ve Donanma Komutanı Amiral Şükrü Okan’ı Savarona yatında kabul etmiştir). [Kocatürk]

24 Haziran 1938 – T.B.M.M, “Toprak Mahsulleri Ofisi Kurulması Hakkında Kanun”u kabul etti.

25 Haziran 1938 – Savarona yatının, -Erdek dönüşü- sabaha karşı Büyükada önünde demirlemesi, akşam saat 23.30’da buradan hareket ederek gece saat 02.00’de Büyükdere önünde demirlemesi.

26 Haziran 1938 – Atatürk’ün, günü, Büyükdere önünde demirlemiş bulunan Savarona yatında istirahatle geçirmesi.

27 Haziran 1938 – Savarona yatının saat 12.55’te Büyükdere önünden hareketle saat 14.25’te Dolmabahçe önlerine gelişi.

27 Haziran 1938 – Atatürk’ün, Savarona yatında -Ankara’da gelen- Başbakan Celâl Bayar’ı kabulü.

28 Haziran 1938 – Türk Basın Birliği Kanunu kabul edildi.

28 Haziran 1938 – T.B.M.M, “Cemiyetler Kanunu”nu kabul etti.

28 Haziran 1938 – TBMM’de Cemiyetler Kanunu ile Türk Basın Birliği’nin kurulmasına ilişkin kanun kabul edildi. Yeni Cemiyetler Kanunu’na göre “sınıf esasına müstenit (dayalı)” cemiyet kurmak yasaklandı.

29 Haziran 1938 – Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü kuruldu.

29 Haziran 1938 – Hükümet tarafından hazırlanan Yüzellilikler’in affına dair kanun, uzun tartışmalardan sonra kabul edildi. Kanun İstiklal Mahkemeleri ve Heyet-i Mahsusa’lar tarafından verilmiş kararları da kapsıyor.

29 Haziran 1938 – TBMM 150’likler diye bilinen hainler için de Atatürk’ün rızasıyla af tasarısını kabul etti. (Cumhuriyet, Turgut Özakman)

29 Haziran 1933 – Atatürk’ün, Savarona yatında, İstanbul Valisi Muhittin Üstündağ’ı kabulü ve İçişleri Bakanı Şükrü Kaya da hazır bulunduğu halde İstanbul’un imarı hakkında bilgi alışı ve bazı direktifler verişi.

3 Temmuz 1938 – Atatürk’ün, Savarona yatında, Ankara’dan gelen Başbakan Celâl Bayar’ı kabulü.

3 Temmuz 1938 – Türkiye ve Fransa arasında 13 Haziran 1938’de Antakya’da askeri heyetlerce yapılan görüşmeler sonucu 3 Temmuz 1938’de bir anlaşma imzalandı. Buna göre her iki taraf Hatay’da 2.500’er asker bulunduracaktı. (20. YY. Siyasi Tarihi, Prof. Dr. Fahir Armaoğlu)

3-4 Temmuz 1938 – Türkiye ve Fransa, Hatay’da eşit sayıda asker bulundurmaları konusunda anlaşma yaptı. Birlikler 4 Temmuz’da Hatay’a girdi.

4 Temmuz 1938 – Türk-Fransız ikili antlaşmasının (Hatay üzerinde) Ankara’da imzalanması.

4 Temmuz 1938 – Türkiye ve Fransa, Hatay’da eşit sayıda asker bulundurmaları konusunda anlaşma yaptı.

4 Temmuz 1938 – Türk birlikleri 4 Temmuz’da Hatay’a girdi.

4 Temmuz 1938 – Hatay’ın toprak bütünlüğünü korumak için 2500 Türk ve 2500 Fransız askeri görevlendirildi.

4 Temmuz 1938 – Antakya’da, 3.7.1938 günü Türk ve Fransız Askerî Heyetleri arasında imzalanan “Askerî Antlaşma” gereğince her iki hükümetin Hatay’da eşit sayıda asker bulundurmayı kararlaştırmaları üzerine birliklerimize ait öncü müfrezelerin Hatay’a girişi. (Ana kuvvetler 5. 7. 1938’de girmiştir).

5 Temmuz 1938 – Şükrü Kanatlı komutasındaki Türk birlikleri, Hatay’a girdi. Fransa ile yapılan antlaşma gereği Hatay’ın toprak bütünlüğünü korumak için öngörülen 2500 kişilik askeri birlik Orgeneral Şükrü Kanatlı komutasında Hatay’a girdi.

5 Temmuz 1938 – Türk birliklerinin tümü Hatay’daki konuş yerlerine geldi.

5 Temmuz 1938 – Fransızların ilan ettiği sıkıyönetim kaldırıldı.

6 Temmuz 1938 – Atatürk’ün, Hatay davasının sonuca ulaşması nedeniyle yurdun her tarafından kendisine gönderilen telgraflara Anadolu Ajansı aracılığıyla cevabı: “Hatay millî meselemizin dostça tedbirlerle olumlu sonuca ulaştırılmasından duyulan sevinç yerindedir.”

6 Temmuz 1938 – Atatürk’ün, Hatay Türklerinin saygı ve teşekkür telgrafına cevabı: “Sizin için artan saadet ve refah dilerim!”

8 Temmuz 1938 – Atatürk’ün, Savarona yatında, izinli olarak İstanbul’a gelen Londra Büyükelçisi Fethi Okyar’ı kabulü.

9 Temmuz 1938 – “Bakanlar Kurulu” Atatürk’ün başkanlığında toplandı.

9 Temmuz 1938 – Atatürk Savarona’da yapılan hükümet toplantısına başkanlık etti (bu toplantı Atatürk’ün, Bakanlar Kurulu’na son başkanlık yapışıdır).

10 Temmuz 1938 – Atatürk’ün, saat 14.00’te Savarona yatından Acar motoruna geçerek Florya’ya gelişi; Deniz Köşkü’nde bir süre istirahatten sonra, Boğaz’da Büyükdere’ye kadar kısa bir gezintiyi takiben tekrar Dolmabahçe önlerinde Savarona yatına dönüşü.

10 Temmuz 1938 – Atatürk’ün, gece ateş yükselişinin eşlik ettiği bir rahatsızlık geçirmesi (yapılan muayene sonucu zatürree başlangıcı teşhisi konulmuştur).

12 Temmuz 1938 – Atatürk’te yüksek ateş görüldü.

13 Temmuz 1938 – İstanbul’da yapılan ilk Türk uçağı Ankara yolunda düştü.

15 Temmuz 1938 – Dr. Hulusi Ateş, Dr. Asım Arar İstanbul’a gelip Dr. Neşet Ömer ile birlikte zatürre teşhisi koydular.

16 Temmuz 1938 – Prof. Dr. Fiessinger’in, Paris’ten üçüncü defa gelişi ve Savarona yatında Atatürk’ü muayenesi.

18 Temmuz 1938 – Atatürk’ün, zatürree başlangıcı nedeniyle bir haftadır devam eden ateşinin 36.5 dereceye düşürülerek hastalığın kontrol altına alınışı.

20 Temmuz 1938 – FİSKOBİRLİK kuruldu. Giresun ve Ordu bölgesinde yetiştirilen fındığı tesislerinde işleyen ve dış pazarlara satan FİSKOBİRLİK, dünya fındık piyasasında söz sahibi önemli bir kuruluş durumunda.

23 Temmuz 1938 – Atatürk’ün, saat 11.30’da Savarona yatı ile Dolmabahçe önünden hareketle Moda, Florya, Adalar ve Boğaz’da bir gezinti yapması. (Bu gezinti esnasında Moda’dan bir motorla gelerek Başbakan Celâl Bayar da yata binmiş, yat geceyi Büyükdere önlerinde demirleyerek geçirmiştir).

24 Temmuz 1938 – Atatürk’ün, Lozan Antlaşması’nın 15. yıldönümü nedeniyle telefonla İsmet İnönü’yü aratarak iltifatlarını ve iyi dileklerini iletmesi.

24 Temmuz 1938 – Atatürk’ün, Savarona yatı ile saat 16.30’da Büyükdere önünden ayrılarak Dolmabahçe önüne gelişi, burada bir saat kaldıktan sonra saat 19.00’da hareketle Marmara Ereğlisi önlerine varışı, gece Dolmabahçe önüne dönüşü.

24/25 Temmuz 1938 – Atatürk’ün, gece saat 1.00’de Savarona yatından Dolmabahçe Sarayı’na geçişi.

25 Temmuz 1938 – Atatürk, Savarona’dan 56 gün sonra, Dolmabahçe sarayındaki yatağına geri döndü.

26 Temmuz 1938 – Atatürk’ün, Dolmabahçe Sarayı’nda İzmir, Afyon ve Kütahya’daki askerî denetlemelerden dönen Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak’ı, Başbakan Celâl Bayar’la beraber kabulü ve kendisinden bilgi alışı.

26 Temmuz 1938 – İsmet İnönü’nün, Atatürk’e mektubu: “Büyük, Sevgili Atatürk, Lozan günü vesilesiyle iltifatınızı söyletmek lütfunda bulundunuz. Kendi ıstırabınızı unutarak bana yeniden sağlık, bahtiyarlık verdiniz. Şükran ve minnetlerimi kabul buyurunuz. Velinimetim Atatürk, kesinlikle eminim ki bu hastalık günlerini geçireceğiz. Siz, bütün afiyet ve neşenizle ve şerefle daha çok uzun seneler millet ve memleketi idare buyuracaksınız. Derin tazimle ve dayanılmaz bir özleyişle ellerinizden öperim velinimetim.”

30 Temmuz 1938 – Atatürk’ün, sabah -Bükreş’ten dönen- Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras’ı, öğleden sonra -Ankara’dan gelen- İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’yı kabulü ve görüşmesi.

30 Temmuz 1938 – Atatürk’ün, öğleden sonra Başbakan Celâl Bayar’la Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras’ı beraber kabulü ve görüşmesi.

30 Temmuz 1938 – Atatürk’e, Dolmabahçe Sarayı’nda sürekli ve danışman hekimler tarafından muayene ve konsültasyon yapılması.

31 Temmuz 1938 – Viyana’dan davet edilen Prof. Dr. Eppinger’in İstanbul’a gelişi ve Dolmabahçe Sarayı’nda Atatürk’ü muayenesi.

1 Ağustos 1938 – Berlin’den davet edilen Prof. Dr. Bergmann’ın İstanbul’a gelişi ve Dolmabahçe Sarayı’nda Atatürk’ü muayenesi. Atatürk’e, Dolmabahçe Sarayı’nda saat 17.00’de Prof. Dr. Eppinger ve Prof. Dr. Bergmann’ın da katılımıyla sürekli ve danışman hekimler tarafından muayene ve konsültasyon yapılması.

2 Ağustos 1938 – Hatay’da yapılan seçimler için sayımın sonuçları belli oldu. Şehirde yaşayan 57 bin seçmenin 36 bini Türk olarak saptandı.

2 Ağustos 1938 – Atatürk’e,   Dolmabahçe  Sarayı’nda  Prof.   Dr.   Eppinger, Prof. Dr. Bergmann, Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp ve Dr. Nihat Reşat Belger tarafından konsültasyon yapılması

3 Ağustos 1938 – Afet (İnan)’ın İsviçre’den İstanbul’a gelişi, Dolmabahçe Sarayı’nda Atatürk tarafından kabulü.

3 Ağustos 1938 – Atatürk’e, Dolmabahçe Sarayı’nda saat 11.00’de Prof. Dr. Eppinger ve Prof. Dr. Bergmann’ın da katılımıyla sürekli ve danışman hekimler tarafından konsültasyon yapılması.

4 Ağustos 1938 – Atatürk’e, Dolmabahçe Sarayı’nda saat 15.00’de Prof. Dr. Bergmann’ın da katılımıyla sürekli ve danışman hekimler tarafından konsültasyon yapılması. Atatürk’ü muayene için çağrılan Prof. Dr. Eppinger’in, Viyana’ya dönmek üzere İstanbul’dan ayrılışı.

6 Ağustos 1938 – 17.00’de Prof. Dr. Bergman’ın katılımıyla konsültasyon yapıldı. Prof. Bergman Berlin’e gitmek üzere akşam İstanbul’dan ayrıldı. (Atatürk’ün son 100 günü, Cevat Şenol)

7 Ağustos 1938 – Times gazetesinde ilk defa “Atatürk ve Atatürk Türkiye’sine ait” bir özel sayı yayınlandı.

8 Ağustos 1938 – Atatürk’ün, Dolmabahçe Sarayı’nda Paris Büyükelçisi Suat Davaz’ı kabulü.

9 Ağustos 1938 – İsmet İnönü’nün, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Hasan Rıza Soyak’a mektubu: “…Dr. Araş bana, Atatürk’ün cihan değer selâmlarını getirdi. Atatürk’e en derin saygılarla minnetlerimi ve en samimî afiyet dileklerimi takdim ederim. Bir münasip fırsatta yüce huzurlarına arz ederseniz size çok teşekkür ederim. Sevgilerle selâmlar…” (Bu mektubun Atatürk’e arz edilmesi üzerine, onun emriyle Genel Sekreter tarafından Atatürk’ün teşekkür, sevgi ve iyi dileklerini bildiren bir cevap yazılmıştır). [Kocatürk]

10 Ağustos 1938 – Atatürk’ün, harf inkılâbının 10. yıldönümü nedeniyle Kültür Bakanı Saffet Arıkan’ın telgrafına cevabı: “Türk’ün kültür sahasındaki kabiliyetinin gelişmesine temel olan harf inkılâbının onuncu yıldönümü münasebetiyle gönderdiğiniz telgrafı memnuniyetle aldım. Teşekkür eder ve milletimize kültür sahasında sonsuz başarılar dilerim.”

15 Ağustos 1938 – Divriği – İliç demiryolu hattı hizmete açıldı.

18 Ağustos 1938 – Atatürk’ün, Dolmabahçe Sarayı’nda Hatay’dan gelen Tayfur Sökmeni kabulü.

19 Ağustos 1938 – Atatürk’ün,  Dolmabahçe Sarayı’nda,  izinli olarak Türkiye’de bulunan büyükelçileri (Moskova Büyükelçisi Zekâi Apaydın, Varşova Büyükelçisi Ferit Tek, Tahran Büyükelçisi Enis Akaygen, Brüksel Büyükelçisi Cemal Hüsnü Taray, Sofya Büyükelçisi Şevki Berker, Bağdat Büyükelçisi Tahir Lütfi Tokay) toplu olarak kabulü, görüşmesi ve direktifleri.

20 Ağustos 1938 – Atatürk’ün, Uluslararası 8. İzmir Fuarı’nın açılışı nedeniyle Başbakan Celâl Bayar’a telgrafı: “…Fuarın yıldan yıla ayrı bir gelişme eseri gösterdiğine dair olan haberinizden çok memnun oldum. Vazifelilere takdirlerimin ve sayın halka teşekkür ve sevgilerimin iletilmesini diler, gözlerinizden öperim.”

22 Ağustos 1938 – Atatürk’ün, Dolmabahçe Sarayı’nda 8. Uluslararası İzmir Fuarı’nın açılışından dönen Başbakan Celâl Bayar’ı kabulü.

23 Ağustos 1938 – Atatürk’ün, Dolmabahçe Sarayı’nda Başbakan Celâl Bayar, Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Araş ve Maliye Bakanı Fuat Ağralı’yı kabulü.

24 Ağustos 1938 – Demiryolu Kemah’a ulaştı. İliç – Kemah demiryolu hattı hizmete açıldı.

28 Ağustos 1938 – Atatürk’ün, Doğu Manevraları’nın bitişi nedeniyle Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak’ın telgrafına cevabı: “Türk ordusunun yarattığı zaferin bu yıldönümü günlerinde kalbim orduya karşı takdir ve şükran hisleriyle doludur. Sizin ve tercüman olduğunuz aziz silâh arkadaşlarımın hakkımda gösterdikleri samimî ve asil duygular, o günlerdeki hatıralarımı canlandırdı, heyecanlarımı artırdı.”

28 Ağustos 1938 – Atatürk’ün, Dolmabahçe Sarayı’nda Sabiha Gökçen’i kabulü ve söyledikleri: “30 Ağustos’u bensiz kutlayacaklar! Oysa o kadar isterdim ki törene katılmayı.. Çocuklarımızı görmeyi, modern araç ve gereçlerle donanan ordumuzun geçişini görmeyi.. Biliyor musun Gökçen, bayrağımızı da özledim; onun şöyle anlı şanlı dalgalanışını, göklerle bütünleşmesini.”

29 Ağustos 1938 – Atatürk’ün, Dolmabahçe Sarayı’nda Elâzığ’dan İstanbul’a dönen Başbakan Celâl Bayar’ı kabulü.

29 Ağustos 1938 – Atatürk’ün, Dolmabahçe Sarayı’nda Millî Savunma Bakanı Kâzım Özalp’i kabulü

29 Ağustos 1938 – Atatürk’ün, İtalya Büyükelçisi Ottavio de Peppo’nun güven mektubunu kabulü.

29 Ağustos 1938 – Askeri Mahkeme, Nazım Hikmet (Ran) ve başkalarını mahkum etti.

30 Ağustos 1938 – 30 Ağustos Zaferi’nin 16. yıldönümünün bütün yurtta coşku ile kutlanması.

30 Ağustos 1938 – Atatürk’ün, Dolmabahçe Sarayı’nda Başbakan Celâl Bayar’ı kabulü ve İstanbul’da yapılan 30 Ağustos töreni hakkında bilgi alışı.

30 Ağustos 1938 – Atatürk’ün, Sabiha Gökçen’i kabulü, bugünkü tüm gazetelerde yer alan 30 Ağustosla ilgili yazıları okutarak dinlemesi. [Kocatürk]

2 Eylül 1938 – Hatay’da Ağustos ayında yapılan seçimlerde, Türkler 40 Milletvekilliğinin 22’sini kazandı. Meclisi 2 Eylül 1938 tarihinde ilk toplantısını yapıp bağımsız devlet için “Hatay Cumhuriyeti” adını kabul etti. Resmi dil Arapça ve Türkçe olsa da tüm vekiller Türkçe yemin etti. (20. YY. Siyasi Tarihi, Prof. Dr. Fahir Armaoğlu)

2 Eylül 1938 – Bağımsız Hatay Devleti Millet Meclisi’nin ilk toplantısının yapılması. Hatay Millet Meclisi açıldı, cumhurbaşkanlığına Tayfur Sökmen seçildi. Hatay Millet Meclisi açıldı ve Devlet Başkanlığı’na Tayfur Sökmen seçildi.

3 Eylül 1938 – Atatürk’ün, Hatay Millet Meclisi’nin açılması ve Devlet Başkanı’nın seçilmesi üzerine Başbakan Celâl Bayar’a telgrafı: “…Cumhuriyet hükümetinin bu başarısını tebrik ederim.”

3 Eylül 1938 – Atatürk’ün, Trans-İran demiryolunun açılış töreni nedeniy­le İran Şahı Rıza Pehlevi’ye tebrik telgrafı.

4 Eylül 1938 – Atatürk’ün, Hatay Devlet Başkanlığı’na seçilen Tayfur Sökmen’e tebrik telgrafı: “Hatay’daki çalışmalarınızda başarınızı temenni eder ve Hatay’ın yeni idare altında pek çok saadet ve refahlar görmesini yürekten temenni ederim.”

5 Eylül 1938 – Atatürk’ün hastalık durumu hakkında, günlük resmi tebliğlerin yayımına başlandı. 17 Ekim 1938 Atatürk, ilk defa komaya girdi.

5 Eylül 1938 – ATATÜRK’ün Dolmabahçe Sarayı’nda vasiyetini yazması. (Vasiyetname, 6 Eylül 1938 günü Dolmabahçe Sarayı’na çağırılan İstanbul Altıncı Noterine ATATÜRK tarafından teslim edilmiştir.) (Açılış: 28 Kasım 1938)

5 Eylül 1938 – Atatürk’ün, Dolmabahçe Sarayı’nda vasiyetini yazması: “Sahip olduğum bütün para ve hisse senetleriyle Çankaya’daki taşınır ve taşınmaz mallarımı Cumhuriyet Halk Partisi’ne aşağıdaki şartlarla, terk ve vasiyet ediyorum: 1 – Para ve hisse senetleri, şimdiki gibi, İş Bankası tarafından faizlendirilecektir. 2 – Her seneki faizden, bana nispetleri şerefi saklı kaldıkça, yaşadıkları müddetçe, Makbule’ye ayda bin, Afet’e 800, Sabiha Gökçen’e 600, Ülkü’ye 200 lira ve Rukiye ile Nebile’ye şimdiki yüzer lira verilecektir. 3- Sabiha Gökçen’e bir ev de alınabilecek ayrıca para verilecektir. 4- Makbule’nin yaşadığı müddetçe Çankaya’da oturduğu ev de emrinde kalacaktır. 5- İsmet İnönü’nün çocuklarına yüksek öğrenimlerini tamamlamaları için muhtaç olacakları yardım yapılacaktır. 6- Her sene faizden arta kalan miktar yarı yarıya, Türk Tarih ve Dil Kurumlarına tahsis edilecektir.” (Vasiyetname, 6 Eylül 1938 günü Dolmabahçe Sarayı’na çağrılan İstanbul Altıncı Noteri’ne Atatürk tarafından teslim edilmiştir. Vasiyetnamenin Ankara Üçüncü Sulh Hukuk Hakimliği’nce açılışı: 28 Kasım 1938). [Kocatürk]

5 Eylül 1938 – Atatürk, 5 Eylül 1938’de Dolmabahçe’de vasiyet mektubuna son şeklini verdi. Daha sonra vasiyetini 6 Ekim 1938’de İstanbul 6. Noteri İsmail Kunter’e teslim etti. Atatürk’ün vasiyeti, 28 Kasım 1938’de Ankara Üçüncü Sulh Hukuk Hakimliği’nde açıldı. Atatürk vasiyetine, “Malik olduğum bütün nukut ve hisse senetleri ile Çankaya’daki menkul ve gayrimenkul emvalimi, Halk Partisi’ne atideki şartlarla terk ve vasiyet ediyorum” diye başlıyor. Sonra şartlarını sıralıyor. “Nakit ve hisse senetleri şimdiki gibi İş Bankası tarafından nemalandırılacaktır” diyordu. Atatürk’ün vasiyetine göre; İş Bankası’ndaki yüzde 28’lik Atatürk hisselerinin geliri, (Atatürk’ün 6 manevi kızına “yaşadıkları sürece” vasiyette miktarları belirtilen aylıkları ödendikten sonra) her yıl yarı yarıya TTK ve TDK arasında paylaştırılacaktı. Öyle de yapıldı. Atatürk, vasiyetinde CHP’ye herhangi bir para bırakmadı. İş Bankası’ndaki paranın tüm gelirini TTK ve TDK’ya bıraktı. Vasiyet gereği CHP, sadece Atatürk’ün İş Bankası’ndaki hisselerinin yönetiminden sorumluydu. Uygulamada CHP, İş Bankası’nın yönetim kurullarına -Atatürk hisseleri oranında- 3 veya 4 üye soktu.

6 Eylül 1938 – Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu kuruldu.

6 Eylül 1938 – Atatürk’ün, -5 Eylül 1938 tarihli- vasiyetini, Dolmabahçe Sarayı’na çağırdığı İstanbul Altıncı Noteri İsmail Kunter’e teslimi ve söyledikleri: “Bu benim vasiyetimdir. Gerektiği zaman lütfen kanunî muamelesini yaparsınız!”

6 Eylül 1938 – Prof. Dr. Fissenger 4. kez İstanbul’a geldi. Prof. Dr. Mim Kemal Öke ile birlikte Atatürk’ü Dolmabahçe sarayında muayene etti.

7 Eylül 1938 – Hatay Devleti Anayasası kabul edildi. Başbakan Abdurrahman Melek, “Programımızın ruhu ve esası Kemalizm rejimi ve bütün icabatıdır” dedi.

7 Eylül 1938 – Atatürk’ün, kendisine Meclisin ve Hatay halkının minnet ve bağlılıklarını bildiren Hatay Millet Meclisi Başkanı Abdülgani Türkmen’in telgrafına cevabı: “…Hatay Millet Meclisi’ne başladığı mühim vazifede başarılar ve Hatay halkına yeni idare altında saadetler dilerim.”

7 Eylül 1938 – Atatürk’e, Prof. Dr. Mim Kemal Öke tarafından birinci defa karın ponksiyonu yapılarak toplanan mayi(su)’in dışarı alınması (bu işlem sırasında Prof. Dr. Fiessinger de hazır bulunmuştur). [Kocatürk]

7 Eylül 1938 – Atatürk’ün karnında biriken fazla su Prof. Dr. Mim Kemal Öke tarafından (1. ponksiyon) alındı. İşleme Prof. Dr. Fiessinger’de nezaret etti.

7 Eylül 1938 – Birinci ponksiyon (Karından su alınması) Prof. Dr. Fissenger ve Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp nezaretinde Prof. Dr. Mim Kemal Öke tarafından gerçekleştirildi. (12 litre su çıkarıldı.)

7 Eylül 1938 – Atatürk Son kahvesini 7 Eylül 1938 sabahı içti. (Kaynak: Yılmaz Özdil, Mustafa Kemal)

8 Eylül 1938 – Atatürk’ün, Dolmabahçe Sarayı’nda, bir gün sonra Milletler Cemiyeti toplantısına katılmak üzere Cenevre’ye gidecek olan Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras’ı kabulü ve görüş­mesi.

8 Eylül 1938 – Atatürk’ün sağlık durumu hakkında Dr. Nihat Reşat Belger, Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp ve Prof. Dr. Fiessinger’in müşterek raporu.

8 Eylül 1938 – Doktorlar Atatürk’e alkole bağlı olmayan safra yollarındaki kronik tıkanma sonucu gelişen siroz teşhisi koydu.

9 Eylül 1938 – Atatürk’ün, Dolmabahçe Sarayı’nda, Paris Büyükelçisi Suat Davaz’ı kabulü ve görüşmesi.

10 Eylül 1938 – Atatürk’ün, Dolmabahçe Sarayı’nda İçişleri Bakanı Şükrü Kaya ve Budapeşte Büyükelçisi Behiç Erkin’i kabulü ve görüşmesi.

11 Eylül 1938 – Atatürk’ün sağlık durumu hakkında Dr. Nihat Reşat Belger, Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp ve Prof. Dr. Fiessinger’in müşterek raporu: “Yatakta kesin istirahatin devamı. ..Ankara’ya dönüş, bütün yorgunluklardan kaçınmak, 100 metreden fazla yayan yürümemek, karın sarılı olmak ve ikinci ponksiyondan itibaren 6 gün geçmiş bulunmak şartıyla mümkün olabilir. Seremonilere gelince, en aşağı 4 ay müddetle seremoniler, yorulmamak ve ayakta durmamak ve yürümemek şartıyla kabul edilebilir. Aksi takdirde seremonilerden kaçınmak gerekir. Şimdilik ve ponksiyonların arası 3 ayı bulmadan evvel, otomobil veya deniz motoruyla gezinti uygun değildir. Radyo ile nutuk söylemek 15-20 dakikalık kısa zamanla sınırlı kalmak şartıyla mümkün olabilir. Mühim ziyaretler, şezlongta ve mümkün ponksiyonlardan 5-8 gün sonra kabul edilecektir; bu ziyaretler nadir ve kısa olacaktır. Alelade ziyaretler, yorulmamak şartıyla günde 1 -2 saati geçmemelidir. Özet olarak, mümkün olduğu kadar yatakta istirahate devam etmek ve her türlü yorgunluk sebeplerinden kaçınmak şarttır.”

11 Eylül 1938 – Doktorların rapor ve tavsiyesi;  istirahat, azami 15-20 dakika sürekli konuşma, en çok 100 metre yürüyüş.

12 Eylül 1938 – Atatürk’ün, İzmir’in 16. kurtuluş yıldönümü nedeniyle Belediye Başkanı Behçet Uz tarafından çekilen 9 Eylül 1938 tarihli saygı telgrafına cevabı: “…İzmirlilerin hakkımda belirttiklerini bildirdiğiniz duygulardan çok hislendim. Teşekkür, sevgi ve iyi dileklerimin sayın halka iletilmesini dilerim.”

12 Eylül 1938 – Prof. Dr. Fiessinger yaptığı tetkiklerin analizi için Paris’e dönmek üzere akşam İstanbul’dan ayrılır.

13 Eylül 1938 – Basın Kurumu Fevkalede Kongresi İstanbul’da açıldı.

16 Eylül 1938 – İkinci Dersim harekâtı tamamlandı. (Cumhuriyet tarihi yalanları, Sinan Meydan)

16 Eylül 1938 – İkinci beş yıllık kalkınma planı. (II. Dünya savaşı tehdidi nedeniyle bu plan uygulanamamış yerine bizzat Mustafa Kemal’in hazırladığı 4 yıllık plan uygulanmıştır.) (Akl-ı Kemal, c.3, Sinan Meydan)

17 Eylül 1938 – Atatürk’ün, Dolmabahçe Sarayı’nda Ankara’dan İstanbul’a gelen Başbakan Celâl Bayar ve İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’yı kabulü.

18 Eylül 1938 – Atatürk’ün, Dolmabahçe Sarayı’nda Başbakan Celâl Bayar’ı kabulü, hükümetçe hazırlanan 4 yıllık yeni ekonomik plân hakkında görüşmesi ve söyledikleri: “Bizim bu ve buna benzer işleri başarmamız için en çok üç sene süremiz vardır; ondan evvel de fırtına kopmaz demiyorum… Ne yapacaksak bu dar müddetin içine sıkıştırmaya bakmalıyız. Bütçe filân düşünmeye gerek yoktur; memleketin bütün kuvvet kaynaklarını seferber ederek bu işleri yapmak lâzımdır.”

19 Eylül 1938 – Atatürk’ün sağlık durumu hakkında Dr. Nihat Reşat Belger ve Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp’in müşterek raporu: “Genel durum çok yorgun ve takatsizdir. Asit toplanması, ilerleyici bir şekilde devam etmektedir. Ankara’ya dönüşü olası görünmemektedir.”

22 Eylül 1938 – 11.05’de Mim Kemal Öke tarafından 2. ponksiyonun yapılması. Doktorların müşterek raporu; karaciğer büyük kalmıştır, iştah ve umumi hal 4-5 gün öncesine göre daha iyidir.

22/23 Eylül 1938 – Atatürk’e Prof. Dr. Mim Kemal Öke tarafından ikinci ponksiyonun yapılması.(12 litre su alındı.)

26 Eylül 1938 – Atatürk’ün son rüyası. İlk komasının akşamı görmüş ertesi gün Afet İnan’a anlatmıştır. “Demek ölüm böyle olacak. Salih’e söyle ikimizde kuyuya düştük ama o kurtuldu.” (Bir ömrün öteki hikayesi, Sinan meydan)

26 Eylül 1938 – Atatürk’ün, Dil Bayramı nedeniyle Türk Dil Kurumu Genel Sekreteri İbrahim Necmi Dilmen’in söylevini radyodan dinlemesi ve takdirlerini bildirmesi.

26 Eylül 1938 – Atatürk’ün, gece şiddetli bir iç sıkıntısı ve baş dönmesi geçirmesi

26 Eylül 1938 – Dr. Nihat Reşat ve Neşet Ömer’in müşterek raporu; yorgunluk ve güçsüzlük hâkimdir, deri altı yağ dokusu azalmaktadır.

27 Eylül 1938 – Atatürk’ün, Dil Bayramı’nın 7. yıldönümü nedeniyle Türk Dil Kurumu’nun telgrafına cevabı: “Dil Bayramı münasebetiyle bana karşı gösterilen temiz duygulardan çok duygulandım. Teşekkür eder, verimli çalışmalarınızda sürekli başarılar dilerim.”

27 Eylül 1938 – Atatürk’ün, Dil Bayramı’nın 7. yıldönümü nedeniyle gönderilen kutlama telgraflarına Anadolu Ajansı aracılığıyla açık teşekkürü.

28 Eylül 1938 – Atatürk, ünlü Osmanlı denizcisi Barbaros Hayrettin Paşa’nın muhteşem Preveze zaferine yakışır bir anma töreni hazırlattı. (Panzehir, Sinan Meydan)

28 Eylül 1938 – Atatürk’ün, Barbaros’u anma töreni nedeniyle denizde düzenlenen ışık oyunlarını Dolmabahçe Sarayı’nın penceresinden izlemesi.

28 Eylül 1938 – Atatürk’ün, Barbaros’u anma töreni nedeniyle İstanbul Valisi Muhittin Üstündağ’ın halkın saygı ve bağlılık duygularını bildiren telgrafına teşekkür cevabı.

2 Ekim 1938 – Cenevre’den dönen dışişleri bakanı Tevfik Rüştü Aras’ı Dolmabahçe’de kabulü.

3 Ekim 1938 – Atatürk’ün, Dolmabahçe Sarayı’nda Başbakan Celâl Bayar ve Atina Büyükelçisi Ruşen Eşref Ünaydın’ı birlikte kabulü ve görüşmesi.

4 Ekim 1938 – Atatürk’ün, Makbule (Atadan), Afet (İnan) ve Sabiha Gökçen’i beraber kabulü (Atatürk’ün yanında 40 dakika kalmışlardır). [Kocatürk]

5 Ekim 1938 – İsmet İnönü’nün, Atatürk’e mektubu: “Sevgili Atatürk! Muhterem Celâl Bayar bana sizin selâmınızı getirdi. Çok sevindim. Sizin bir an evvel sağlığınıza kavuşmanız yegâne ve samimî dileğimdir. İki mübarek ellerinizden, sevgili ve can verici yüzünüzden, doymadan binlerce öperim, sevgili Atatürk, büyük Atatürk, velinimetim Atatürk!”

5 Ekim 1938 – Atatürk’ün kız kardeşi Makbule Hanım, Afet İnan ve Sabiha Gökçen’i birlikte kabulü, 55 dakika görüşmesi.

6 Ekim 1938 – İstanbul’un kurtuluşunun 15. yıldönümü nedeniyle gece düzenlenen fener alayı ile Tophane Caddesi’ni geçerek Dolmabahçe Sarayı önüne gelen halkın, “Yaşa Atatürk! Var ol Ulu Önder!” haykırışlarıyla gösterilerde bulunması.

6 Ekim 1938 – Afet İnan’ı (10 dakika), sonra genel sekreteri Hasan Rıza Soyak’ı (25 dakika) kabulü.

6 Ekim 1938 – Atatürk’ün Geceyi hafif rahatsızlıkla geçirmesi.

7 Ekim 1938 – Atatürk’ün, Dolmabahçe Sarayı’nda saat 11 .00’de Almanya’daki askerî manevralardan dönen 2. Ordu Müfettişi Orgeneral İzzettin Çalışlar’ı, saat 13.00’de Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak’ı kabulü.

7 Ekim 1938 – Atatürk’ün, Makbule (Atadan), Afet (İnan) ve Sabiha Gökçen’i beraber kabulü (Atatürk’ün yanında 45 dakika kalmışlardır).

7 Ekim 1938 – Atatürk’ün, İstanbul’un 15. kurtuluş yıldönümü nedeniyle İstanbul Vali ve Belediye Başkanı Muhittin Üstündağ tarafından çekilen saygı telgrafına cevabı: “…Sayın halkın bana karşı gösterdiklerini bildirdiğiniz samimî hislerden çok duygulandım. Aziz İstanbullulara candan teşekkür ve sevgilerimin iletilmesini rica eder, hepinize daima artan refah ve saadetler dilerim.”

8 Ekim 1938 – Atatürk’ün, Genel Sekreteri Hasan Rıza Soyak’ı, daha sonra Kılıç Ali’yi kabulü ve görüşmesi.

8 Ekim 1938 – Atatürk’ün kız kardeşi Makbule Hanım, Afet İnan ve Sabiha Gökçen’i birlikte kabulü, 63 dakika görüşmesi.

8 Ekim 1938 – Sürekli ve danışman hekimlerin Atatürk’ü topluca ziyareti (25 dakika)

9 Ekim 1938 – Atatürk’ün,   Ankara-Erzurum   demiryolunun   Erzincan’a ulaşması nedeniyle Başbakan Celâl Bayar’ın telgrafına cevabı: “Muhterem halkın bu önemli ve mesut olaydan pek yerinde olarak duyduğu hislerini belirtirken bana karşı gösterdiğini bildirdiğiniz hislerden çok duygulandım.”

9 Ekim 1938 – Atatürk’ün, kız kardeşi Makbule (Atadan), Afet (İnan) ve Sabiha Gökçeni beraber kabulü (Atatürk’ün yanında 35 dakika kalmışlardır).

9 Ekim 1938 – Atatürk’ün, 25 dakika süreyle radyo dinlemesi.

10 Ekim 1938 – Atatürk’ün, Başbakan Celâl Bayar’ı kabulü ve 70 dakika görüşmesi.

10 Ekim 1938 – Atatürk’ün, Makbule (Atadan), Afet (İnan) ve Sabiha Gökçeni beraber kabulü (Atatürk’ün yanında 80 dakika kalmışlardır).

10 Ekim 1938 – İliç – Kemah demiryolu hattı Erzincan’a ve daha sonra Erzurum’a ulaştı.

11 Ekim 1938 – Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp’in Atatürk’ü ziyareti ve 30 dakika yanında kalışı.

11 Ekim 1938 – Atatürk’ün, Afet (İnan)’ı, daha sonra Sabiha Gökçen’i kabulü.

11 Ekim 1938 – Atatürk’ün, Başbakan Celâl Bayar, Londra Büyükelçisi Fethi Okyar ve Salih Bozok’u beraber kabulü ve 45 dakika görüşmesi.

12 Ekim 1938 – Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp’in Atatürk’ü ziyareti ve 10 dakika yanında kalışı.

12 Ekim 1938 – Atatürk’ün, Afet (İnan)’ı, daha sonra Sabiha Gökçen’i kabulü.

12 Ekim 1938 – Atatürk’ün, akşam saat 19.15’den 23.00’e kadar radyo dinlemesi.

13 Ekim 1938 – Sürekli ve danışman hekimlerin Atatürk’ü topluca ziyareti (45 dakika)

13 Ekim 1938 – Atatürk’ün, Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras’ı kabulü ve 45 dakika görüşmesi.

13 Ekim 1938 – Atatürk’ün, Afet (İnan)’ı kabulü ve 40 dakika görüşmesi.

14 Ekim 1938 – Sürekli ve danışman hekimlerin Atatürk’ü topluca ziyareti (20 dakika)

15 Ekim 1938 – Sürekli ve danışman hekimlerin Atatürk’ü topluca ziyareti (30 dakika)

15 Ekim 1938 – Atatürk’ün, Belediye seçimlerinin sonuçlarını bildiren Başbakan Celâl Bayar’a cevap telgrafı: “…İstiklâl Savaşı ve Türk inkılâbı, her hamlesinde ve her safhasında, milletimizin yüksek siyasî ve uygar karakteriyle memleket işlerindeki şuurlu birliğine dayanarak başarıya erişmiştir. Dün ve bugün olduğu gibi yarın da memleket ve millet için yegâne kudret, mutluluk ve refah kaynağı, inkılâp ilkeleri ve Cumhuriyet rejimidir”

15 Ekim 1938 – Atatürk’ün, Afet (İnan), Sabiha Gökçen ve kız kardeşi Makbule (Atadan)’ı ayrı ayrı kabulü.

15 Ekim 1938 – Atatürk’ün, saat 19.00’dan itibaren bir süre radyo dinlemesi.

15 Ekim 1938 – Komaya girip hayata gözlerini yummadan önce, en son, Türk Tarih Kurumu’nun Belleten dergisini inceledi. (kaynak: Yılmaz Özdil, Mustafa Kemal)

16 Ekim 1938 – Atatürk’ün akşama doğru ilk ağır komaya girişi. (Koma 17 ve 18’nde de devam etmiş, komadan 19’nda çıkmıştır.)

16 Ekim 1938 – Atatürk, ilk ciddî komaya 16 Ekim 1938 günü girmiş ve bu koma hali 17 ve 18 Ekim günleri de devam etmiş, 19 Ekim günü ise yavaş yavaş komadan çıkmıştır.

16 Ekim 1938 – Gece 22.45 Doktorların müşterek raporu; Bilinç zayıf, refleksler hafif, duyarlılık az, hareketler sınırlı.

17 Ekim 1938 – Atatürk Dolmabahçe Sarayı’nda koma halinin ciddî olarak devam etmesi.

17 Ekim 1938 – Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği’nin, Atatürk’ün geçirmekte olduğu rahatsızlığa ait sabah ve akşam yayımlanan iki bildirisi: “…Karaciğer hastalığı normal seyrini izlerken 16.10.1938 pazar günü birdenbire umumî halsizlikle birlikte sindirim ve sinir sistemine ait belirtiler göstermeye başlamıştır.” (Atatürk’ün sağlık durumu ile ilgili bu bildiriler, 22 Ekim 1938 gününü de içermek üzere sabah ve akşam günde 2 defa yayımlanmıştır). Atatürk’ün sağlık durumuyla ilgili yayımlanan bildirilerde imzası bulunan hekimler şunlardır: Sürekli hekimler: Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp, Prof. Dr. Mim Kemal Öke, Dr. Nihat Reşat Belger. Danışman hekimler; Prof. Dr. Âkil Muhtar Özden, Prof. Dr. Hayrullah Diker, Prof. Dr. Süreyya Hidayet Serter, Dr. Abrevaya Marmaralı, Dr. Mehmet Kâmil Berk.  [Kocatürk]

17 – 23 Ekim 1938 – Bu tarih aralığına ait 11 adet (Komalar nedeniyle sıklaşmıştır) Atatürk’ün durumuna dair sağlık bülteni yayınlanması.

18 Ekim 1938 – Atatürk Dolmabahçe Sarayı’nda koma halinin ciddî olarak devam etmesi.

19 Ekim 1938 – Atatürk’ün, zaman zaman komadan çıkışı ve akşama doğru komanın tamamen açılışı.

19 Ekim 1938 – Başbakan Celâl Bayar başkanlığındaki  Bakanlar Kurulu’nun, T.B.M.M. Başkanı Abdülhalik Renda ve Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak’ın da katılımıyla Dolmabahçe Sarayı’nda bir toplantı yapması.

19 Ekim 1938 – Sağlık Bakanı Dr. Hulusi Alataş’ın, sürekli ve danışman hekimlere -Atatürk’ü tedavide gösterdikleri başarı nedeniyle- Bakanlar Kurulu’nun tebrik ve teşekkürlerini bildirmesi.  [Kocatürk]

20 Ekim 1938 – Komayı atlatan Atatürk’ün, tamamen kendine gelişi ve durumunun düzelmeye başlaması.

20 Ekim 1938 – Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği’nin, Atatürk’ün sağlığı ile ilgili bildirisi: “Umumî durum iyiliğe gitmekte olup, sinirsel belirtiler tamamen geçmiştir.”

21 Ekim 1938 – Atatürk’ün, saat 11.10’da Başbakan Celâl Bayar’ı kabulü ve 6 dakika görüşmesi.

21 Ekim 1938 – Atatürk’ün sağlığı hakkında yayımlanan iki bildiride “geceyi ve gündüzü rahat geçirdikleri ve umumî durumda iyiliğin devam ettiği”nin bildirilmesi.

21 Ekim 1938 – Dr. Nihat Reşat ve Neşet Ömer’in müşterek raporu; gazdan şikayet, ponksiyon isteniyor, Ankara’ya gidilmek isteniyor.

22 Ekim 1938 – Atatürk’ün, Genel Sekreteri Hasan Rıza Soyak’a söyledikleri: “Gel bakalım, ne dersin; biz gittik, geldik! Bu doktorlar insana âdeta can veriyorlar!”

22 Ekim 1938 – Atatürk’ün, küçük Ülkü’ye kabulü ve 10 dakika görüşmesi.

22 Ekim 1938 – Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği’nin, Atatürk’ün sağlığı hakkında bildirisi: “…Doktarların saat 20.00’de verdiği rapora göre hastalık normal seyrine dönmüştür. Günlük bildiri yayımlamaya gerek kalmamıştır.”

22 Ekim 1938 –Günlük bildiri yayınına gerek kalmamıştır.

23 Ekim 1938 – Sürekli ve danışman hekimlerce Atatürk’e konsültasyon yapılması.

23 Ekim – 08 Kasım 1938 – Atatürk’ün hastalık hali normale dönünce sağlık raporlarının günlük olarak yayınlanması kararlaştırıldı.

25 Ekim 1938 – Atatürk’ün, Cumhuriyet’in 15. yıldönümü nedeniyle orduya göndereceği mesajı, Genel Sekreteri Hasan Rıza Soyak’a dikte etmesi.

25 Ekim 1938 – Atatürk’ün, küçük Ülkü ve annesini kabulü.

26 Ekim 1938 – Atatürk’ün kız kardeşi Makbule Hanım, Afet İnan ve Sabiha Gökçen’i birlikte kabulü, 15 dakika görüşmesi.

27 Ekim 1938 – Sürekli ve danışman hekimlerin Atatürk’ü kontrol ve muayeneleri (15 dakika)

27 Ekim 1938 – Atatürk’ün, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde adına okunacak 1 Kasım söylevi üzerinde Başbakan Celâl Bayar’la 40 dakika görüşüp metin üzerinde düzeltme ve ilâveler yapması.

27 Ekim 1938 – Atatürk’ün Türk Dil Tezi, Güneş Dil teorisi konusundaki son çalışmaları. (Devamına ömrü vefa etmemiştir.) (Akl-ı Kemal, C.4, Sinan Meydan) (Güneş Dil Teorisi; Bu teoriye göre bütün dillerin temelinde Türkçe yer almaktaydı. Bu tez Türk Tarih tezine de uygundu ve her ikisi birbirini takviye edip güçlendirecekti. Dilde yabancı kelime olamazdı çünkü zaten o kelimenin kaynağı Türkçe idi ve Türkçe kökenli o kelime anayurduna geri dönmüş demekti.)

28 Ekim 1938 – Ankara Radyosu bir yıl gibi kısa sürede tamamlanarak hizmete girdi.

28 Ekim 1938 – Atatürk’ün, akşam Sabiha Gökçen’i kabulü ve söyledikleri: “Yarın bayram, değil mi Gökçen? Bu günü halkımla, halkımın içinde kutlamak isterdim. Beni Cumhuriyet Bayramı’nda halkımdan uzak tutan bu hastalığa lanet ediyorum.”

28 Ekim 1938 – Ankara Radyosu yayına başladı.

29 Ekim 1938 – Kuleli Askeri Lisesi öğrencileri, vapurla Dolmabahçe önünden geçerken hep bir ağızdan İstiklal Marşını söyleyerek Atatürk’ü selamladılar.

29 Ekim 1938 – Kuleli Askeri lisesi öğrencilerinin 29 Ekim tören dönüşü Dolmabahçe sarayı önünden geçerken Ata’sını selamlaması, İstiklal marşını söylemesi, Atatürk’e sevgi gösterisinde bulunmaları, Atatürk’ün öğrencileri selamlaması.

29 Ekim 1938 – ATATÜRK’ün, Cumhuriyet’in 15’inci Yıl Dönümü nedeniyle Türkiye Cumhuriyeti Ordusuna mesajı: “… Türk vatanının ve Türklük camiasının şan ve şerefini, iç ve dış her türlü tehlikelere karşı korumaktan ibaret olan vazifeni, her an yapmaya hazır olduğuna benim ve büyük ulusumuzun tam bir inan ve itimadımız vardır…”

29 Ekim 1938 – Bitkindi. Cumhuriyet Bayramı törenlerine katılabilmesi imkânsızdı. Sabiha Gökçen başucundaydı, gözyaşlarını içine akıtarak “gelecek seneki törenlere katılırsınız” diye moral vermeye çalışıyordu ki… El işaretiyle sözünü kesti. “Bana gelecek bayramdan bahsetme Gökçen” dedi. “Hatta gelecek aydan da bahsetme, ekim ayını çıkarabilsem bile kasım ayını çıkarabileceğimi sanmıyorum!”(Kaynak: Yılmaz Özdil, Mustafa Kemal)

29 Ekim 1938 –  TBMM’nde tören ve meclis başkanının Atatürk adına tebrikleri kabulü, hipodromda geçit töreni yapılması.

29 Ekim 1938 – Atatürk’ün Türk Ordusuna mesajı hipodrom törenleri esnasında geçit töreninden önce Celal Bayar tarafından okunmuştur.

30 Ekim 1938 – Dolmabahçe’ye gelip kendisini ziyaret etmek istediğini bildiren İnönü’nün mektubuna cevabı; “Yakında ben zaten Ankara’ya geleceğim, zahmet etmeyin.”

31 Ekim 1938 – (Kasım sonu) – İsmet İnönü’nün, eski Özel Kalem Müdürü Vedit Uzgören’le Atatürk’e gönderdiği -İstanbul’a gelerek kendisini görmek arzusunda olduğunu bildiren- mektubun, Atatürk’e sunulması ve Atatürk’ün -İsmet İnönü’ye iletilmek üzere- Vedit Uzgören’e söyledikleri: “Yakında ben Ankara’ya geleceğim; orada görüşürüz. Bu nedenle zahmet etmesin, Ankara’da kalıp istirahat etsin ve doktorların tavsiyelerine harfiyen riayette bulunsun; bunları bir emir olarak teşekkür ve selâmlarımla beraber kendisine söylersiniz!..” [Kocatürk]

1 Kasım 1938 – ATATÜRK’ün, Türkiye Büyük Millet Meclisinin beşinci dönem dördüncü toplantı yılını açış konuşmasının Başbakan Celâl Bayar tarafından okunması: “… Memleketimizi her gün daha çok kuvvetlendirmek, her alanda her türlü ihtimallere karşı koyabilecek bir hâlde bulundurmak ve dünya olaylarının bütün safhalarını büyük bir uyanıklılıkla izlemek, barışsever siyasetimizin dayanacağı esasların başlangıcıdır!…”

1 Kasım 1938 – Eskiköy-Çetinkaya ve Yazıhan-Demirhan demiryolu hatları işletmeye açıldı.

1 Kasım 1938 – Atatürk, tereyağı sürülmüş bir dilim ekmeği ucundan ısırabildi, bütün gün hepsi buydu, portakal suyu içti, salep içti.

1 Kasım 1938 – Sürekli ve danışman hekimlerin Atatürk’ü kontrol ve muayeneleri (10 dakika)

2 Kasım 1938 – Atatürk’ün, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Abdülhalik Renda’nın -Meclisin duygularını ileten- telgrafına cevabı: “Büyük Millet Meclisi’nin, yeni yıl çalışmalarına başlarken hakkımda gösterdiğini bildirdiğiniz yüksek hislerden çok duygulandım. Büyük Kamutay’a teşekkür ve derin saygılarımı arz ederim” [Kocatürk]

2 Kasım 1938 – Atatürk, birkaç kaşık bezelye püresi yedi, portakal suyu, sahlep içti.

2 Kasım 1938 – Dr. Neşet İrdelp’in Atatürk’ü muayenesi (10 dakika)

2 Kasım 1938 – TBMM Başkanı Abdülhalik Renda’nın meclisin duygularını bildiren telgrafına cevabı.

3 Kasım 1938 – Atatürk, tereyağlı ekmek yedi, iki defa üzüm suyu içti.

4 Kasım 1938 – Atatürk, sütlü kahve, iki defa üzüm suyu içti.

4 Kasım 1938 – Sürekli ve danışman hekimlerin Atatürk’ü kontrol ve muayeneleri (10 dakika)

5 Kasım 1938 – Atatürk’ün, Ankara’dan gelen Başbakan Celâl Bayar’ı son kez kabulü ve çeşitli konular hakkında bilgi alışı.

5 Kasım 1938 – Atatürk, bamya püresi yiyemedi, sahlep içebildi.

5 Kasım 1938 – Dr. Neşet İrdelp’in Atatürk’ü muayenesi (10 dakika)

6 Kasım 1938 – Atatürk’ün kız kardeşi Makbule Hanım, Afet İnan ve Sabiha Gökçen’i birlikte kabulü, 20 dakika görüşmesi.

6 Kasım 1938 – Atatürk, sadece elma suyu ve sütle besleniyordu. Anca kaşıkla verilebiliyordu.

6 Kasım 1938 – Sürekli ve danışman hekimlerin Atatürk’ü 10.25’te kontrol ve muayeneleri (10 dakika)

7 Kasım 1938 – Sürekli ve danışman hekimlerin Atatürk’e 10.30’da konsültasyon yapmaları.

7 Kasım 1938 – Atatürk’e, saat 12.20’de Dr. Mehmet Kâmil Berk tarafından -üçüncü defa- karın ponksiyonu yapılarak toplanan mayi (su)’in boşaltılması. (10 litre)

7 Kasım 1938 – Atatürk, yarı uyur yarı uyanıktı. Zaman zaman bilincini kaybediyordu. Ömründe ilk defa canı “enginar” çekti. İstanbul’da bulmak mümkün değildi, Hatay’a telgraf çekildi. Yetişmedi, yemek kısmet olmadı. (Kaynak: Yılmaz Özdil, Mustafa Kemal)

8 Kasım 1938 – Atatürk’ün, ikinci ve son defa ağır komaya girişi. (Bugün saat 19.00 sıralarında başlayan koma, gittikçe ağırlaşarak ölüm anına kadar devam etmiştir).

8 Kasım 1938 – Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği’nin, Atatürk’ün sağlığına ait akşam tekrar resmî bildiri yayımlamaya başlaması: “…Bugün saat 18.30’da hastalık birdenbire normal seyrinden çıkarak şiddetlenmiş ve sıhhî vaziyetleri yeniden ciddiyet kazanmıştır.”

8 Kasım 1938 – Atatürk artık kendinde değildi. Bir ara başını sağa çevirdi, “aleykümselam” dedi. Son kelimesi buydu. “Aleykümselam.”

8 Kasım 1938 – Son komaya girmeden önce Atatürk’ün başını sağa çevirip, biriyle konuşur gibi karşıya bakarak “Aleykümüsselam” demesi. (Bu söz O’nun son sözüdür.) (Atatürk ve İslam, Yrd. Doç. Dr. Ali Güler)

8 Kasım 1938 – Atatürk’ün 18.35’te içtiği dört kaşık elma suyu aldığı son gıda oldu.

9 Kasım 1938 – Atatürk’te, ağır koma halinin devam etmesi. İstem dışı kasılmalar yaşadı, aşırı ter vardı.

9 Kasım 1938 – Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği’nin, Atatürk’ün sağlığıyla ilgili olarak saat 10.00, saat 20.00 ve saat 24.00’te olmak üzere üç bildiri yayımlaması (saat 24.00’teki bildiride “Umumî durumun tehlikeli bir hal aldığı” bildirilmiştir). [Kocatürk]

10 Kasım 1938   Atatürk’ün Dolmabahçe Sarayı’nda saat dokuzu beş geçe maddi hayata gözlerini kapaması.

10 Kasım 1938 – Hükümet bildirisi; “… Ebedi Türk milleti eserlerini yaşatacaktır. Gençlik Cumhuriyeti daima koruyacak ve O’nun izinden yürüyecektir. Kemal Atatürk, Türk’ün tarihinde ve gönlünde daima yaşayacaktır.”

10 Kasım 1938 – Mustafa Kemal için ölüm raporu yazıldı. Dokuz tıp profesörü imzaladı. “10 Kasım 1938 Perşembe sabahı, saat dokuzu beş geçe, muazzez ve büyük hasta terk-i hayat eylemiştir.” Profesör Mehmet Kamil Berk, bizzat Mustafa Kemal’e ait M.K.A. amblemli ipek mendille çenesini bağladı. (kaynak: yılmaz Özdil, Mustafa Kemal)

10 Kasım 1938 – Atatürk, 10 Kasım 1938’de öldüğünde, İş Bankası’nda 2 numaralı hesabında, 1.446.872 lira 3 kuruş (Adalet Bakanı Halil Özyürek’in 1950’de meclisteki açıklamasına göre 1.519.892 lira 1 kuruş) ile 114.891 adet hisse senedi vardı. Atatürk, bu parayı, tek kuruşuna bile dokunmadan CHP’nin denetimine ve yönetimine bıraktı. Atatürk ölürken, İş Bankası’ndaki şahsi hesabında ise sadece 73.019 lira 98 kuruşu vardı. Kişisel tüm mal varlığı buydu. (Soyak, s. 686.) Çünkü neredeyse tüm maaşını, sosyal yardımlara, çalışanlara, yardıma muhtaç olanlara harcamıştı.

10 Kasım 1938 – Atatürk’ün vefatını takiben İran’da saray ve hükümet bir ay “resmi matem” ilan etti. İran’daki tüm resmi binalarda ve yurt dışı temsilciliklerinde bayraklar yarıya indirildi. Atatürk toprağa verilinceye dek on bir gün İran bayrakları yarıya inmiş vaziyette dalgalandı. İran meclisi Atatürk’ü anmak için özel olarak toplandı, Şah Rıza Pehlevi Atatürk’ün cenaze törenine olağanüstü bir heyet ve kendi muhafız alayından 52 er ve 3 subaydan oluşan bir manga asker gönderdi. “Atatürk için bunlar az bile” dedi. (Sinan Meydan, 1923, 3. Baskı, s.120.)

10 Kasım 1938 – Hıfzısıhha Enstitüsü müdürü Dr. Nuri Hakkı Aktansel tarafından yüzünün ve sağ elinin mulajının alınması.

10 Kasım 1938 – Salih Bozok’un vefatın ardından boş bir odaya girip kalbine sıktığı kurşunla yere yığılması.

10 Kasım 1938 – Atatürk hayata veda ettiğinde şahsi parası 73.019 lira 98 kuruştu. (Panzehir, Sinan Meydan)

10 Kasım 1938 – Selanik Belediye başkan ve meclis üyelerinin Selanik konsolosluğuna gelmesi, Atatürk’ün doğduğu evin bulunduğu Apastolu Pavlu sokağına “Atatürk Caddesi” isminin verilmesini kararlaştırdıklarını bildirmesi. (Benim Ailem, Yrd. Doç. Dr. Ali Güler)

11 Kasım 1938 –  Sürekli ve danışman hekimlerin otopsi yapılmasına gerek olmadığını bildiren raporları.

11 Kasım 1938 –  Sürekli ve danışman hekimlerin tahnit işlemi yapılmasına dair raporları. (Tahnit işlemi Gülhane Hastanesi Patolojik Anatomi hocası Prof. Dr. Lütfi Aksu tarafından Dolmabahçe sarayında yapılmıştır.)

11 Kasım 1938 – TBMM, İsmet İnönü’yü oy birliğiyle Cumhurbaşkanı seçti. Büyük Önder Atatürk’ün ölümü üzerine, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı’na Malatya Milletvekili İsmet İnönü’nün seçilmesi (İsmet İnönü, 22 Mayıs 1950 tarihine kadar bu görevde kalmıştır).

11 Kasım 1938 – Sürekli ve danışman hekimlerin, Atatürk’e tahnit yapılmasına dair raporu: “Atatürk’ün defnetme merasimi yapılıncaya kadar nâşın korunması için, gereken şekilde Gülhane Patolojik Anatomi Profesörü Dr. M. Lütfi Aksu tarafından tahnit yapılmasına karar verilmiş ve bu tahnit hemen yapılmıştır.” (Raporda Hükümet adına Sağlık Bakanı Dr. Hulusi Alataş ve Sağlık Bakanlığı Müsteşarı Dr. Asım Arar’ın da imzaları bulunmaktadır). Atatürk’ün nâşının, öğleden evvel -Gülhane Hastanesi Patolojik Anatomi hocası- Prof. Dr. Lütfi Aksu tarafından Dolmabahçe Sarayı’nda tahnit edilmesi. [Kocatürk]

11 Kasım 1938 – Mustafa Kemal’in naaşı, İstanbul Üniversitesi İslam Tetkikleri Enstitüsü Başkanı Ordinaryüs Profesör Şerafettin Yaltkaya’nın nezaretinde, özel hafızı Yaşar Okur tarafından yıkandı. Profesör Mustafa Hayrullah Diker ve Profesör Süreyya Hidayet Serter’in nezaretinde, patalojik anatomi profesörü Lütfi Aksu tarafından tahnit işlemi yapıldı. Vücudun bozulmadan korunmasını sağlayacak olan solüsyon, 200 gram formaline, bir gram sublime, 200 gram tuz, 10 gram acide pehenque, bir litre su’dan oluşuyordu. Profesör Lütfi Aksu tahnit işlemini bitirdikten sonra, iki küçük şişeye bu solüsyondan doldurdu, ağızlarını lehimledi, üzerlerine yapıştırdığı etikete terkibi yazdı, Mustafa Kemal’in kollarının arasına sıkıştırdı. Yüzünün ve sağ elinin maskı alındı. Kurşun galvanizli tabuta yerleştirildi, kapağı kapatıldı. Gül ağacından tabuta yerleştirildi, kapağı kapatıldı. Üzerine Türk Bayrağı örtüldü. (kaynak: yılmaz Özdil, Mustafa Kemal)

11 Kasım 1938 – Atatürk’ün vefatından bir gün sonra 1933 yılında Atatürk’ün talimatıyla kurulan “Güneşspor Kulübü” kendisini feshetti. (Kuruluştaki adı ‘Ateş Güneş’ Kulübüydü. 25 Ekim 1934 yılında Atatürk ‘Ateş’ kelimesini kaldırttı. ) (Akl-ı Kemal, c.1, Sinan Meydan)

13 Kasım 1938 – General Harrington’ın İsmet Paşa’yı Cumhurbaşkanı seçildiği için kutlayan ve iyi dilekler bildiren mektubu.

16 Kasım 1938 – Atatürk’ün Türk bayrağına sarılı tabutunun, Dolmabahçe Sarayı’nın büyük tören salonunda bir katafalk üzerine yerleştirilerek milletin ziyaretine bırakılması (tabut 18 Kasım 1938 akşamına kadar burada kalmıştır). (19 Kasım Dolmabahçe Sarayı tören salonunda Atatürk’ün cenaze namazı kılınmıştır. Cenaze namazını İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi öğretim üyelerinden Ord. Prof. Şerafettin Yaltkaya kıldırmıştır). [Kocatürk]

16 Kasım 1938 – Dolmabahçe Sarayı’nda muayede salonunda katafalka yerleştirildi. Sabah saat 10’da ziyarete açıldı. İnsan seli aktı. Güya saat 24’te son verilecekti ama, mümkün değildi. 200 binden fazla yurttaş bayrağa sarılı tabutun önünden hıçkıra hıçkıra geçti, yüzbinlerce yurttaş sıradaydı, aralıksız devam edildi. (kaynak: yılmaz Özdil, Mustafa Kemal)

16 Kasım 1938 – Naaşın sarayda katafalka yerleştirilerek halkın ziyaretine açılması (18 Kasım akşamına kadar burada kalmıştır.)

17 Kasım 1938 – Atatürk’ün halkın taziyesi için ziyarete açılan cenazesini görmek için gelen kalabalıkta Saat 20.00 sularında yaşanan izdihamda 7’si kadın 11 vatandaş hayatını kaybetti. (Sonsuza Yolculuk , Yrd. Doç Dr. Ali Güler)

17 Kasım 1938 – Hava çoktan kararmıştı, gece yarısı olmuştu. Ortaköy yönüne uzanan kuyruğun ucu bucağı görülmüyordu. Maalesef, izdihamdan dalgalanma oldu… Durun ittirmeyin demeye kalmadı, girişin kapısının önünde, Saat Kulesi’nin çevresinde çığlıklar yükseldi. Atlı polisler arkadan yüklenen kalabalığı dağıtana kadar iş işten geçti, insanlar sıkıştı, ezildi, 11 kişi hayatını kaybetti. Ertesi günkü gazeteler, hükümetin resmi tebliğini yazıyordu: Denizyolları işletmesi müdürü Raufi Manyasizade’nin 16 yaşındaki kızı Bilun, İstiklal Caddesi’nde oturan bayan Anna, İstiklal Caddesi’nde oturan Rona Kişnir ve kızı Bella, Bakırköy’den Hatice hanım, Kurtuluş semtinden sütçü Diyamandi, Topkapı’da oturan Abdülhamid bey, Aksaray Laleli’de oturan bayan Kevser Mehmed, Tarlabaşı’nda oturan Satenik Ohannes, Saint Benoit öğrencisi 15 yaşındaki Paul Kuto ve Beyoğlu Lüksemburg otelinde kalan bay Leon’du. Kadın erkek, genç yaşlı, Müslüman Hırıstiyan Musevi, Rum Ermeni… “Ne Mutlu Türküm Diyene” şemsiyesi altındaki tüm yurttaşlar, memleketin ortak paydası Mustafa Kemal’e gözyaşı döküyordu. (kaynak: yılmaz Özdil, Mustafa Kemal)

18 Kasım 1938 – Kalabalık artarak devam etti. Ulus gazetesi muhabiri Cemal Kutay şunları yazıyordu: “Bütün millet, kendisine haysiyet, hürriyet, istiklal, güzel şeyler armağan etmiş şefkatli bir babadan öksüz kaldığında nasıl gözyaşı döker? İşte öyle gözyaşı döküyordu. Şahit olmayanlara, bu asrın hadisesini, bu vefa ve minnet selini, yazı, söz, fotoğraf, beste, tabloyla anlatmak mümkün değildir. Zerrece protokol yoktu. Merasim gibi hiçbir fani hissin izi yoktu. Vakar içinde tavaf eden millet vardı. Kadınlar çoğunluktaydı.” (kaynak: yılmaz Özdil, Mustafa Kemal)

18 Kasım 1938 – Ulu önderin vefatı tüm İslam dünyasını yasa boğdu. Hindistan Ligi Genel Başkanı Muhammed ALi Cinnah, 11 Kasım 1938 günü bir duyuru yayımlayarak 18 Kasım 1938 gününün bütün Hindistan’da “Kemal günü” olarak kutlanmasını önerdi. Öneri kabul edildi ve 18 Kasım’da okullarda ve devlet dairelerinde, bayraklar yarıya indirildi, camilerde Atatürk’e dualar edildi. (Sinan Meydan, 1923, 3. Baskı, s.59.)

19 Kasım 1938 – Sabah, Dolmabahçe Sarayı tören salonunda Atatürk’ün cenaze namazının kılınması.

19 Kasım 1938 – Cenaze namazını İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi öğretim üyelerinden Ord. Prof. Şerafettin Yaltkaya kıldırmıştır.

19 Kasım 1938 – Cenaze namazı tabutun sarayda muayede salonunda (resmi törenden önce) büyük avizenin altına konmuş, iki masa üzerine konmasıyla kılındı. (İmamlığı Ord. Prof. Mehmet Şerafettin Yaltkaya yaptı. ) (Namaz saati kimi kaynaklarda 08.10, 08.15 ,07.30 geçmektedir.) Sandukanın başında ezan Hafız Yaşar tarafından Türkçe okunmuştur. Telkin ve tekbirlerde Türkçedir. (Sonsuza Yolculuk , Yrd. Doç Dr. Ali Güler)

19 Kasım 1938 – Atatürk’ün tabutunun, saat 8.21’de Dolmabahçe Sarayı’ndan top arabasına konularak törenle Sarayburnu rıhtımına, buradan Zafer torpidosu aracılığıyla Yavuz zırhlısına nakledilmesi, daha sonra bu gemi ile İzmit’e getirilişi, yine Zafer torpidosuna nakledilerek karaya çıkarılışı, cenazenin saat 20.30’da özel trenle (Beyaz Trenle) (beyaz trenin yemekli vagonunda orta masaya konularak)  İzmit’ten Ankara’ya (Direksiyon binasına) gönderilişi.

19 Kasım 1938 – Cumartesi 09.00’da cenaze alayı tramvay yolunu takiben Sarayburnu’na vardı. Naaş 12.42’de Zafer torpidosuna, 13.20’de Yavuz zırhlısına kondu. Yavuz 19.30’da İzmit Mayın iskelesine yanaştı. 20.23’te beyaz trene kondu. (Sonsuza Yolculuk , Yrd. Doç Dr. Ali Güler)

19 Kasım 1938 – Saat 08.10. Cenaze namazı kılındı. Camiye götürülmesinin dinen şart olup olmadığı Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Rifat Börekçi’ye danışıldı. Milli Mücadele kahramanı Börekçi muhteşem izah etti. “Mustafa Kemal Atatürk’ün cenaze namazı, tertemiz hale getirdiği vatan toprağının her yerinde kılınabilir” dedi. Dolmabahçe Sarayı’ndaki cenaze namazını, Mehmet Rifat Börekçi’den sonra ikinci diyanet işleri başkanımız olan Ordinaryüs Profesör Şerafeddin Yaltkaya kıldırdı. (İzdiham yüzünden 11 kişinin hayatını kaybetmesi, 50’den fazla kişinin ciddi şekilde yaralanması, bu kararın alınmasında ana etkendi. Cenaze namazına Türkiye’nin dört bir yanından gelecek olan yüzbinlerce vatandaşı sıraya sokabilmek asla mümkün değildi. Sarayın hemen bitişiğindeki Dolmabahçe Camisi’nde bile kılınsa, mahşeri kalabalığı düzen içinde tutabilmek imkânsızdı. Daha büyük facia olacağı kesindi. Cenaze namazının sarayda kılınmasının temel sebebi buydu. Öte yandan, izdiham faciası yüzünden İstanbul valisi ve İstanbul emniyet müdürü görevden alınmıştı, savcılık soruşturması neticesinde İstanbul emniyet müdürü ve yardımcısının görevi ihmalden yargılanmalarına karar verilmişti.) (kaynak: yılmaz Özdil, Mustafa Kemal)

19 Kasım 1938 – Atatürk’ün cenaze namazı, Ankara’ya naklinden önce, Dolmabahçe sarayında yerine getirildi. (Makbule Hanım takip ve koordine etti.) (Akl-ı Kemal, C.4, Sinan Meydan)

19 Kasım 1938 – Mustafa Kemal’in tabutu, muayede salonunda büyük avizenin altına yerleştirilen iki mermer masaya konuldu. Arkadaşları, hizmetlileri, diyanet görevlileri saf tuttu. Şerafeddin Yaltkaya yerini aldı. Onun hemen arkasında Mustafa Kemal’in özel hafızı Yaşar Okur ve hafız İsmail vardı. Yaşar Okur “Allah için namaza, meyyit için duaya, uyun imama ey hazirun” diye seslendi. Tekbir, Türkçe verildi. “Allahu ekber” yerine “Tanrı uludur” denildi. Namazın sonunda selam verilirken de “esselamü aleyküm ve rahmetullah” yerine “esenlik üzerinize olsun” denildi. (kaynak: yılmaz Özdil, Mustafa Kemal)

19 Kasım 1938 – Saat 08.30 … Dolmabahçe Sarayı’nın kapısında onbinlerce rengârenk çelenk, göz alabildiğine insan vardı, Dolmabahçe’nin önündeki ağaçlı caddede iğne atsan yere düşmezdi. 12 generalin omuzlarında top arabasına taşındı. Top arabasına üç çift siyah katana koşulmuştu. İstanbul’dan ebediyen ayrılıyordu. Cenaze korteji saat tam 09.00’da hareket etti. Tramvay yolunu takip ederek, Tophane, Karaköy, Galata köprüsü, Eminönü, Bahçekapı, Sirkeci ve Salkımsöğüt üzerinden, Gülhane parkı içinden Sarayburnu’na gelindi. Rıhtımdaki duba üzerinden Zafer muhribine taşındı. Haydarpaşa önünde demirli olan Yavuz zırhlısına nakledildi. Güverteye yerleştirildi. Seyir esnasında birer dakika arayla matem topu atıldı. Hamidiye kruvazörü, Zafer ve Tınaztepe muhripleri, Dumlupınar ve Gür denizaltıları, Doğan ve Martı hücumbotları eşlik ediyordu. Türk donanması, tarihinin gelmiş geçmiş en hüzünlü görevini yerine getirmek üzere yola çıktı. İzmit Mayın İskelesi’ne yanaşıldı. Yurt gezilerinde kullandığı beyaz trene konuldu. (kaynak: yılmaz Özdil, Mustafa Kemal)

19 Kasım 1938 – Atatürk’ün naaşı, İstanbul’dan Ankara’ya, hazin bir törenle yola çıkarıldı.

20 Kasım 1938 – Atatürk’ün tabutunun, saat 10.00’da başta Cumhurbaşkanı İsmet İnönü olmak üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı, Başbakan, Genelkurmay Başkanı, Bakanlar, milletvekilleri, diğer devlet ve ordu ileri gelenleri tarafından Ankara İstasyonu’nda törenle karşılanması.

20 Kasım 1938 – Pazar günü tren 10.03te Ankara ağrına geldi. Cenaze alayı meclise ulaştı. Naaş katafalka kondu. 12.10’dan, itibaren halkın ziyaretine açıldı. (Gece 23.50’ye dek sürdü.)(İhtiram nöbeti 20 Kasım sabah 10.30’da başlamış, 21 Kasım tören saati olan 09.00’a dek sürmüştür.) (Sonsuza Yolculuk , Yrd. Doç Dr. Ali Güler)

20 Kasım 1938 – Atatürk’ün tabutunun, trenden alınarak top arabasına konulması ve büyük törenle Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne getirilerek Meclis önünde hazırlanan katafalka yerleştirilmesi. [Kocatürk]

20 Kasım 1938 – 20 kasım sabahı ağır ağır Ankara Garı’na girildi. Milli Mücadele’nin başında karargâh olarak kullanılan direksiyon binası, bu defa ebedi uğurlamaya ev sahipliği yapıyordu. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, TBMM Başkanı Abdülhalik Renda, Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak karşıladı. Başbakan Celal Bayar, İstanbul’dan beri yanındaydı, beyaz trendeydi. Mustafa Kemal’in tabutu TBMM önünde katafalka konuldu. Saat 12 ile 24 arasında onbinlerce vatandaş tarafından gözyaşlarıyla ziyaret edildi, kuyruk kesilmedi, resmi törenin başlayacağı 21 Kasım sabahına kadar devam etti. (kaynak: yılmaz Özdil, Mustafa Kemal)

21 Kasım 1938 – Atatürk’ün cenazesinin Etnografya Müzesi’ndeki geçici kabre konulması.

21 Kasım 1938 – Atatürk’ün naaşı, törenle Etnografya Müzesi’ndeki geçici istirahatgahına getirildi.

21 kasım 1938 – Atatürk’ün tabutunun, Türkiye Büyük Millet Meclisi önündeki katafalktan alınarak büyük törenle geçici kabir olarak ayrılan Etnografya Müzesi’ne getirilişi ve hazırlanan mermer lahdin üzerine konulusu.

21 Kasım 1938 – Tören 09.42’de tabutun top arabasına konmasıyla başladı. 12 general refakat etti. Chopin’in matem marşıyla 10.45’te hareket edildi. 13.35’te geçici kabre ulaşıldı. Tabut müze girişindeki mermer satıha konuldu. Çelenkler yerleştirildi. Törene pek çok yabancı ülkeden küçük kıtalar katıldı. (Sonsuza Yolculuk , Yrd. Doç Dr. Ali Güler)

21 Kasım 1938 – 21 Kasım saat 09.00’da 12 milletvekilinin omuzunda top arabasına taşındı. Chopin’in cenaze marşı eşliğinde ihtiram yürüyüşü başladı. Etnografya Müzesi’ne hareket edildi. Müzenin giriş salonunda mermer katafalka konuldu. Cumhurbaşkanı İnönü liderliğinde saygı duruşu yapıldı. Dört ay orada kaldı. Meşaleler eşliğinde ihtiram nöbeti tutuldu. Vatandaşlar tarafından ziyaret edildi. (kaynak: yılmaz Özdil, Mustafa Kemal)

21 Kasım 1938 – İsmet İnönü “ Bütün ömrünü hizmetine vakfettiği milletinin ihtiram kolları üzerinde Ulu Atatürk’ün fani vücudu istirahat yerine tevdi edilmiştir. Hakikatte yattığı yer Türk Milleti’nin O’nun için aşk ve iftiharla dolu olan kahraman ve vefalı göğsüdür.” (Sonsuza Yolculuk, Yrd. Doç. Dr. Ali Güler)

28 Kasım 1938 –Atatürk’ün tek sayfalık vasiyetnamesi Ankara 3’üncü Sulh Hukuk Hâkimliği’nce açıldı.

28 Kasım 1938 – Atatürk, vasiyetinde; parasının nemasından yakınlarına, manevi evlatlarına aylık, İnönü’nün çocuklarına yüksek öğrenim ödeneği bağlanması koşuluyla parasını ve Çankaya’daki mülkünü CHP’ye bıraktı. Nemadan kalacak miktarın her yıl Türk Dil ve Tarih kurumlarınca paylaşılmasını istedi.

6 Aralık 1938 – Atatürk’e, yüce kişiliğine uygun bir anıtmezar yaptırılması düşüncesi ile hükümet, Anıtkabir inşaatının yapılacağı yerin tespiti için özel bir komisyon kurdu. Bu komisyon; Başbakanlık Müsteşarının başkanlığında, Milli Savunma Bakanlığı’ndan General Sabit ve Hakkı, Bayındırlık Bakanlığı’ndan Yapı işleri Genel Müdürü Kazım, İçişleri Bakanlığı’ndan Müsteşar Vehbi Demirel, Milli Eğitim Bakanlığı’ndan Yüksek Öğretim Genel Müdürü Cevat Dursunoğlu’ndan meydana geliyordu. Komisyon ilk toplantısını 6 Aralık 1938’de yaptı.

9 Aralık 1938 – Başkent Ankara’nın yeni tren garı hizmete açıldı.

11 Aralık 1938 – Sivas-Erzincan demiryolu açıldı.

12 Aralık 1938 – Sivas-Erzincan demiryolu hizmete girdi.

16 Aralık 1938 – Toplantıda, Anıtkabir konusunda yerli ve yabancı bilim adamlarının düşüncelerinden faydalanılması ve komisyon toplantılarına bu alanda ünlü kişilerin çağrılması kararlaştırıldı. Bu arada, o dönemde yurdumuzda çalışan Ankara’ nın imar planını hazırlamış olan ünlü şehircilik uzmanı Prof. Jansen’e, Büyük Millet Meclisi’nin yeni binasının mimarı Prof. Holzmeister’e, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi binasının mimarı Prof. Taut’ a ve Güzel Sanatlar Akademisi’nden Prof. Belling’e de başvuruldu. Bu komisyon ikinci toplantısını 16 Aralık 1938’de yaptı.

26 Aralık 1938 – CHP 1. Olağanüstü Kurultayı. Cumhuriyet Halk Partisi olağanüstü kurultayı toplandı. Kurultay İsmet İnönü’yü değişmez genel başkan seçti.

26 Aralık 1938 – Atatürk’ün vefatı üzerine toplanan olağanüstü kurultayda Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, “değişmez genel başkanlığa” seçildi. Kurultay ayrıca, Atatürk’ü “Ebedi Şef” ilan ederken, İnönü’ye de “Milli Şef” unvanını verdi. Partinin Genel Başkan Yardımcılığına Başbakan Celal Bayar, Genel Sekreterliğine İçişleri Bakanı Refik Saydam getirildi.

---

Bu memleket tarihte Türk’tü, şimdi de Türk’tür ve ebediyen Türk olarak yaşayacaktır. (1923, Adana) Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK

 

Not: Lütfen varsa hata ve noksanları yorum yaparak bildiriniz.

 Sayfayı yazdırın